Fatamorgana saudyjskiej przestrzeni społeczno-kulturowej kobiet. Płynne horyzonty socjalizacji, edukacji i emancypacji
Anna Odrowąż-Coates
Z recenzji prof. nadzw. dr hab. Ewy Jarosz: "Jestem głęboko przekonana, iż książka ta stanie się naukowym bestsellerem także poza gronem badaczy i akademików..."
Od autorki W Królestwie Arabii Saudyjskiej przebywałam dwa lata, od lipca 2010 do lipca 2012 r. Pobyt związany był z pracą zawodową mojego męża. Bycie żoną specjalisty na kontrakcie dawało mi ochronę i możliwości przebywania w środowisku rdzennych Saudyjczyków, bywania w ich domach i podejmowania w sposób zupełnie naturalny rozmów z kobietami, prowadzonych w duchu „między nami kobietami”. Dzięki temu moja sytuacja była wyjątkowo dogodna dla podjęcia badań etnograficznych sensu stricto i przysługiwały mi pewne swobody, których saudyjskie kobiety nie doświadczają. Czynniki te pozwoliły mi na podjęcie incognito badań nad sytuacją saudyjskiej kobiety. Badaniom sprzyjały też moje małe dzieci, które wzbudzały zainteresowanie, oraz chęć podejmowania rozmów ze mną. Nie bez znaczenia była moja płynna znajomość angielskiego i chęć uczenia się tego języka przez mieszkańców Królestwa. Nie mogę jednak stwierdzić, że – przebywając dwa lata w tym państwie – mogłam zupełnie bezkarnie prowadzić obserwację uczestniczącą, choć było wiele okazji, które pozwalały wniknąć dość głęboko w istotne elementy życia społecznego obywateli Królestwa. Dodam także dla pełnej wiarygodności moich badań, że niektóre moje interlokutorki były zdziwione niestosownością stawianych przeze mnie pytań, które niejednokrotnie wydawały im się dziwne: „OK, Anna, ale ty jesteś zabawna, ty i te zachodnie kobiety...”. Był to wystarczający argument przeciwko mojej zbyt wścibskiej ciekawości. Jest rzeczą oczywistą, że mniej dogodnie przebiegało badanie, gdy w nielicznych przypadkach moja interlokutorka nie znała języka angielskiego; trudności te opisuję w rozdziale poświęconym warsztatowi badawczemu. Mam nadzieję, że to wyjaśnienie okoliczności podjęcia przeze mnie opisywanej tematyki rozwieje wątpliwości Czytelników.
Zakończę powtarzanym przez badanych zdaniem, które wszak pasuje do biegu wydarzeń, jakie wpłynęły na moją obecność w saudyjskiej przestrzeni kulturowej kobiet: „Wszystko jest w rękach Allacha i tej woli przeciwstawić się nie godzi”. Książka wpisuje się w nurt pedagogiki społecznej i krytycznej, dotyczy uwarunkowania socjalno-edukacyjnego nierówności społecznych. Z uwagi na trudną dostępność opisywanego świata, bariery kulturowe i religijne, praca ma znaczną wartość poznawczą.
Intensywność kontaktów z badanymi kobietami, długoterminowe, dwu-letnie zanurzenie w badanej kulturze i codzienne w niej funkcjonowanie wpłynęły na głębię poznania. Pozwoliło to uchwycić charakter struktury społecznej w kategoriach wielowarstwowej hierarchii płciowej i klasowej.
W książce pokazano mechanizmy kreowania przestrzeni socjo-kulturowej kobiet, czynniki zachowawcze i modyfikujące tę przestrzeń w saudyjskim systemie społecznym.
Dobierając ramy interpretacji naukowej, autorka zespoliła koncepcje reprodukcji kulturowej Pierre’a Bourdieu nie tylko z koncepcją religijności Emile’a Durkheima, ale także z jednym z najnowszych osiągnięć teoretycznych myśli feministycznej: teorią przecięć, w celu wyjaśnienia danych terenowych pozyskanych w badaniach etnograficznych.
Badania etnograficzne pozwoliły nie tylko na odkrycie wielopłaszczyznowej sytuacji kobiet w Krolestwie Arabii Saudyjskiej, ale także uchwycenie klimatu, w jakim zachodzą interakcje i procesy społeczne.
Obecność badaczki w narracjach z dziennika obserwacji czy notatek terenowych wpisuje się w paradygmat uprawiania nauki zaangażowanej, bliskiej podmiotowi badania, spersonifikowanej i silnie osadzonej w tendencjach humanizowania badań społecznych.
Sfera metodologiczna książki, poświęcona głównie badaniom etnograficznym, wyzwaniom i trudnościom np. łączenia teorii z praktyką jest niezmiernie cennym materiałem dla osób planujących badania terenowe, szczególnie badania etnograficzne czy antropologiczne.
Temat przewodni książki, intersubiektywna ocena sytuacji kobiet w Królestwie Arabii Saudyjskiej (z punktu widzenia ludności rdzennej i napływowej), jest niezmiernie aktualny, na kanwie ruchów społecznych dotyczących emancypacji przez sztukę czy przez uzyskanie praw do prowadzenia samochodu przez kobiety.
Znaczące jest też obserwowanie zmian w obliczu niedawnej śmierci Króla Abdullaha, który w 2013 roku wprowadził do Shoury (najwyższej rady) pierwszych 30 kobiet.
więcej
Od autorki W Królestwie Arabii Saudyjskiej przebywałam dwa lata, od lipca 2010 do lipca 2012 r. Pobyt związany był z pracą zawodową mojego męża. Bycie żoną specjalisty na kontrakcie dawało mi ochronę i możliwości przebywania w środowisku rdzennych Saudyjczyków, bywania w ich domach i podejmowania w sposób zupełnie naturalny rozmów z kobietami, prowadzonych w duchu „między nami kobietami”. Dzięki temu moja sytuacja była wyjątkowo dogodna dla podjęcia badań etnograficznych sensu stricto i przysługiwały mi pewne swobody, których saudyjskie kobiety nie doświadczają. Czynniki te pozwoliły mi na podjęcie incognito badań nad sytuacją saudyjskiej kobiety. Badaniom sprzyjały też moje małe dzieci, które wzbudzały zainteresowanie, oraz chęć podejmowania rozmów ze mną. Nie bez znaczenia była moja płynna znajomość angielskiego i chęć uczenia się tego języka przez mieszkańców Królestwa. Nie mogę jednak stwierdzić, że – przebywając dwa lata w tym państwie – mogłam zupełnie bezkarnie prowadzić obserwację uczestniczącą, choć było wiele okazji, które pozwalały wniknąć dość głęboko w istotne elementy życia społecznego obywateli Królestwa. Dodam także dla pełnej wiarygodności moich badań, że niektóre moje interlokutorki były zdziwione niestosownością stawianych przeze mnie pytań, które niejednokrotnie wydawały im się dziwne: „OK, Anna, ale ty jesteś zabawna, ty i te zachodnie kobiety...”. Był to wystarczający argument przeciwko mojej zbyt wścibskiej ciekawości. Jest rzeczą oczywistą, że mniej dogodnie przebiegało badanie, gdy w nielicznych przypadkach moja interlokutorka nie znała języka angielskiego; trudności te opisuję w rozdziale poświęconym warsztatowi badawczemu. Mam nadzieję, że to wyjaśnienie okoliczności podjęcia przeze mnie opisywanej tematyki rozwieje wątpliwości Czytelników.
Zakończę powtarzanym przez badanych zdaniem, które wszak pasuje do biegu wydarzeń, jakie wpłynęły na moją obecność w saudyjskiej przestrzeni kulturowej kobiet: „Wszystko jest w rękach Allacha i tej woli przeciwstawić się nie godzi”. Książka wpisuje się w nurt pedagogiki społecznej i krytycznej, dotyczy uwarunkowania socjalno-edukacyjnego nierówności społecznych. Z uwagi na trudną dostępność opisywanego świata, bariery kulturowe i religijne, praca ma znaczną wartość poznawczą.
Intensywność kontaktów z badanymi kobietami, długoterminowe, dwu-letnie zanurzenie w badanej kulturze i codzienne w niej funkcjonowanie wpłynęły na głębię poznania. Pozwoliło to uchwycić charakter struktury społecznej w kategoriach wielowarstwowej hierarchii płciowej i klasowej.
W książce pokazano mechanizmy kreowania przestrzeni socjo-kulturowej kobiet, czynniki zachowawcze i modyfikujące tę przestrzeń w saudyjskim systemie społecznym.
Dobierając ramy interpretacji naukowej, autorka zespoliła koncepcje reprodukcji kulturowej Pierre’a Bourdieu nie tylko z koncepcją religijności Emile’a Durkheima, ale także z jednym z najnowszych osiągnięć teoretycznych myśli feministycznej: teorią przecięć, w celu wyjaśnienia danych terenowych pozyskanych w badaniach etnograficznych.
Badania etnograficzne pozwoliły nie tylko na odkrycie wielopłaszczyznowej sytuacji kobiet w Krolestwie Arabii Saudyjskiej, ale także uchwycenie klimatu, w jakim zachodzą interakcje i procesy społeczne.
Obecność badaczki w narracjach z dziennika obserwacji czy notatek terenowych wpisuje się w paradygmat uprawiania nauki zaangażowanej, bliskiej podmiotowi badania, spersonifikowanej i silnie osadzonej w tendencjach humanizowania badań społecznych.
Sfera metodologiczna książki, poświęcona głównie badaniom etnograficznym, wyzwaniom i trudnościom np. łączenia teorii z praktyką jest niezmiernie cennym materiałem dla osób planujących badania terenowe, szczególnie badania etnograficzne czy antropologiczne.
Temat przewodni książki, intersubiektywna ocena sytuacji kobiet w Królestwie Arabii Saudyjskiej (z punktu widzenia ludności rdzennej i napływowej), jest niezmiernie aktualny, na kanwie ruchów społecznych dotyczących emancypacji przez sztukę czy przez uzyskanie praw do prowadzenia samochodu przez kobiety.
Znaczące jest też obserwowanie zmian w obliczu niedawnej śmierci Króla Abdullaha, który w 2013 roku wprowadził do Shoury (najwyższej rady) pierwszych 30 kobiet.
Informacje dodatkowe o Fatamorgana saudyjskiej przestrzeni społeczno-kulturowej kobiet. Płynne horyzonty socjalizacji, edukacji i emancypacji:
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Impuls
Data wydania: 2015-06-15
Kategoria: Psychologia
ISBN:
Liczba stron: 288
POLECANA RECENZJA
FATAMORGANA SAUDYJSKIEJ PRZESTRZENI SPOŁECZNO-KULTUROWEJ KOBIET. PŁYNNE HORYZONTY SOCJALIZACJI, EDUKACJI I EMANCYPACJI
Kobieta w świecie islamu
Urodzenie się kobietą przesądza we wszystkich kulturach, miejscach i czasach o możliwościach życiowych i biografii kobiety – pisze Agnieszka Gromkowska-Melosik, zaś historia wydaje się to potwierdzać. W Europie czy USA walki o prawa kobiet trwały od połowy XVIII wieku, zaś główne postulaty obejmowały m.in. dostęp kobiet do oświaty, prawo kobiet do wykształcenia, równouprawnienia ekonomicznego czy obywatelskiego. Przemiany społeczno-polityczne, jakie miały miejsce na przestrzeni lat, zostały dogłębnie przeanalizowane, na temat walki o prawa ko...
więcej
Kup książkę Fatamorgana saudyjskiej przestrzeni społeczno-kulturowej kobiet. Płynne horyzonty socjalizacji, edukacji i emancypacji
Sprawdzam ceny dla ciebie ...
Cytaty z książki
REKLAMA
Zobacz także
Fatamorgana saudyjskiej przestrzeni społeczno-kulturowej kobiet. Płynne horyzonty socjalizacji, edukacji i emancypacji - opinie o książce
Anna Odrowąż-Coates pracuje na Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie. Jest autorką książki Fatamorgana saudyjskiej przestrzeni społeczno-kulturowej kobiet wydanej przez Impuls.
Książka nie jest łatwa. To przede wszystkim rozprawa naukowa. Autorka pokazuje najważniejsze zagadnienia z dziedzin socjologii i pedagogiki społecznej, posługuje się terminami naukowymi i teoriami, popierając je odpowiednimi nazwiskami. Potem pokazuje także historyczne, kulturowe i religijne strony Arabii Saudyjskiej. Mówi o podziale kastowym i tradycji, o ubiorze, wizji zachodu, a przede wszystkim o podziale płci.
Okazuje się, że w Arabii Saudyjskiej istnieje wiele rozbieżności. Z jednej strony powoli zachodzą tam pewne zmiany - kobiety osiągają kierownicze stanowiska - ale z drugiej ciągle są one mało widoczne. Kobiety są w szczególnie złej sytuacji. Od zawsze są niezauważalne, poddane mężczyznom. Mimo to w dużej części nie czują się gnębione.
Zaskakujący jest też rozdźwięk, który ukazał się w chwili starcia się Zachodu ze Wschodem. Widać odmienne kulturowo społeczeństwa. Pełno tu przykładów, które pojawiają się niby w tle rozmów. Na przykład miłość - to dla Saudyjek tylko wytwór filmowy lub książkowy, chociaż kochają swoich mężów, nie jest to miłość jak z książki.
Trzeba przyznać, że książka porusza ważny i trochę mało omawiany temat. Nie można negować tego, jak żyje się w Arabii, bo to inna kultura i inne tradycje. Mnie jednak zaskoczyło to, co podkreślała autorka kilka razy - że kobiety są niewidoczne. To kultura mężczyzn, nawet same panie to przyznawały, choć nie były z tego powodu złe. Przyjmują to jako coś oczywistego.
Poza teoriami i częścią naukową, autorka przytacza też badania. Zaprezentowano fragmenty rozmów z Saudyjkami. To te właśnie fragmenty są najcenniejsze. Na końcu książki zaprezentowano nawet przykładowy wywiad.
Lektura ta jest trudna, ale też potrzebna. Należy poznać inne kultury, nie oceniać ich. Autorka postarała się pokazać bardzo rzetelnie i dokładnie środowisko, które poddano badaniu. Są tu zatem rozmowy z ludźmi, ale też informacje naukowe. To pozycja naukowa, ale czyta się ją dobrze.
Poza tekstem mamy też tabelki, różnego rodzaju ryciny i fotografie. Wzbogaca to książkę i sprawia, że lepiej ją rozumiemy. Mimo wszystko jest to raport naukowy, który nie każdemu może się spodobać. Bogata bibliografia i odwołania do dzieł naukowych sprawiają, że dostajemy pozycję na wysokim poziomie. Jednak nie jest to książka do poduszki, na dobranoc.
Warto zajrzeć, by poznać temat, który porusza autorka. Według recenzji jest to unikalna pozycja na gruncie polskim. Zgodzę się z tym, nie znam tekstu napisanego przez polskiego badacza na temat tego, co dotyczy kultury Wschodniej. Wiele tu wątków, które mogą zaskoczyć i oburzyć, jednak początkowy tekst naukowy może zniechęcić niektórych czytelników. Dajcie szanse tej pozycji, pamiętajcie, że to książka naukowa. Obiektywizm, który tu znajdziecie, dość chłodne pokazanie faktów, jest zaskakujący. Ja dowiedziałam się wielu interesujących rzeczy, choć o niektórych musiałam naprawdę długo myśleć, nim przeszłam do dalszej lektury. I cieszę się, że mieszkam tu, gdzie mieszkam.
Doktor Anna Odrowąż-Coates zajmująca się badaniem nierówności społecznych głównie kobiet i dzieci napisała książkę pt. ,,Fatamorgana saudyjskiej przestrzeni społeczno-kulturowej kobiet. Płynne horyzonty socjalizacji, edukacji i emancypacji", która jest pozycją unikatową w polskiej literaturze socjologiczno-pedagogicznej. Autorka w latach 2010-2012 mieszkała wraz z mężem i dziećmi w Arabii Saudyjskiej. Podjęła się tam przeprowadzić wieloaspektowe badania etnograficzne. Przebywała i rozmawiała z Saudyjkami w ich domach, kawiarniach, sklepach czy w salonach kosmetycznych. Prowadziła dziennik etnograficzny, w którym zapisywała wywiady i relacje kobiet z Taif (jedno z najbardziej konserwatywnych miast w Królestwie) i Jeddah (najbardziej liberalne miasto).
Część książki poświęcona jest zagadnieniom teoretycznym związanych z socjalizacją, płcią kulturową i stratyfikacją społeczną według płci oraz metodom i procesom badawczym. Autorka nakreśliła tło historyczne, polityczne, religijne oraz ogólną sytuację kobiet w Arabii Saudyjskiej.
Dla mnie najciekawsza była część publikacji, w której zostały zawarte doświadczenia Anny Odrowąż-Coates oraz prawdziwe wydarzenia z życia codziennego Saudyjek.
Europejki przeżywają szok kulturowy, gdy zamieszkują w Królestwie i podobnie jest z Saudyjkami w krajach Zachodu. Po początkowej fascynacji odmiennością dochodzi do buntu i utrwalania negatywnych stereotypów, a potem rezygnacja i ostatecznie dostosowanie się do odmiennego stylu życia. Saudyjki inaczej zachowują się w domu, inaczej na ulicy, a jeszcze inaczej za granicą. Muzułmanki noszą ,,zasłonę w postaci hidżabu (Arabia Saudyjska, Jemen), burki (Afganistan), zij szari czy czadoru (Persja, Iran) lub czarczafu (Turcja)." Kobiety nie mogą wyjść z domu bez formalnego ubioru, ale za granicą często odsłaniają twarz. Z domu wychodzą za pozwoleniem męża, brata lub ojca. W miejscach publicznych od 1993 roku ,,obowiązuje nakaz zakrywania damskich włosów" nawet przez cudzoziemki. Jeśli nie stosują się do tego interweniuje policja religijna. Kobiet na ulicach miasta nie widać, są jakby niewidzialne za swoimi ,,uniformami". Wszędzie dominują mężczyźni.
Kontrolowane są kontakty seksualne kobiet i ich czystość. Za wykroczenia są surowiej karane niż mężczyźni. Saudyjka flirtująca wirtualnie czy też za pomocą sms-ów jest odrzucana jako kandydatka na żonę. Rośnie liczba niezamężnych kobiet.
Segregacja płciowa od najmłodszych lat oraz zakaz kontaktów intymnych z płcią przeciwną w okresie młodzieńczym powoduje wzrost homoseksualizmu wśród młodzieży saudyjskiej. Młodzi chłopcy potrafią przebierać się za kobiety i chodzić z dziewczynami po ulicy jako koleżanki, gdyż są spragnieni takich kontaktów. Również kobiety w swojej przestrzeni potrafią obejść niektóre bariery i zakazy. Część na znak buntu nosi pod abają ostry makijaż, kolczyki w różnych miejscach, kolorowe paznokcie czy tatuaże.
W Arabii Saudyjskiej zachodzą zmiany społeczne. Niemniej szokuje fakt, że jest to jedyny kraj na świecie, w którym kobietom nie wolno prowadzić samochodu na drogach publicznych. W szpitalu lub przy wypadku ratownicy mężczyźni nie mogą dotknąć pacjentki. Potrzebna jest ekipa żeńska, podczas gdy liczy się czas by uratować życie!
Szokują podziały rasowe. ,,W razie wypadku samochodowego, bez względu na to, kto popełnił wykroczenie i błąd, wina spoczywa na tym, kto jest niżej w hierarchii społecznej. Czyli w wypadku z Saudyjczykiem Amerykanin jest zawsze winny, ale w takim samym wypadku z obywatelem Bangladeszu to obywatel Trzeciego Świata zostaje uznany za winnego."
W społeczeństwie saudyjskim trwa walka między tradycyjnymi zachowaniami, a postępem i przenikaniem kultur. Dzieci w szkole uczą się według tradycyjnego programu nauczania: kontroli, powtarzania narzuconych zachowań, niszczenia samodzielnego myślenia, nietolerancji wobec innych wyznań i kultur. W podręcznikach do historii 70% tematów związanych jest z islamem. Dochodzi do rozbieżności, gdyż poza szkołą dzieci oglądają kreskówki z międzynarodowej stacji telewizyjnej, mają dostęp do Internetu i telefonów komórkowych, a poprzez to do kultury Zachodu i innych wartości.
Tworzy się wielki miraż!
Dużo można pisać o książce i dyskutować o pozycji społeczno-kulturowej kobiet w społeczeństwie Arabii Saudyjskiej, ale Czytelnicy zainteresowani tematyką mogą sięgnąć po tę naukową publikację i poszerzyć swoje horyzonty. Książka zawiera także bardzo bogatą bibliografię.
http://magiawkazdymdniu.blogspot.com/
Inne książki autora
Dzienniki z Królestwa. (Auto)etnograficzne zapiski badaczki terenowej w Arabii Saudyjskiej z komentarzami
0
W książce zawarto obszerne relacje z pobytu w Arabii Saudyjskiej w latach 2010-2012. Motywami przewodnimi prezentowanego dziennika autoetnograficznego...
Kobiety przestworzy Refleksyjność biograficzna kobiet służących w Siłach Powietrznych Polski i Wielkiej Brytanii
Zobacz wszystkie książki tego autora
0
Książka opisuje świat trudno dostępnej grupy kobiet służących w wojsku, odkrywa mało dotąd zbadane aspekty fascynującego świata lotnictwa wojskowego. Skierowana...
