Recenzja książki: Zwyczaje, tradycje, obrzędy
Recenzuje: Danuta Szelejewska
Sposoby myślenia i zachowania, poglądy, wierzenia oraz normy społeczne przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Na owych treściach kultury, uznanych przez społeczeństwo za doniosłe dla współczesności i przyszłości, oparte jest wszystko to, co charakteryzuje się trwałością, nieprzemijalnością oraz niezmiennością. Książka Zwyczaje, tradycje, obrzędy pozwala na mistagogiczne spojrzenie poza to, co jest widzialne, by odkryć wartości nieprzemijające i nie kończące się wraz z czasem. Zwyczaje, tradycje, obrzędy codzienność ozdabiają i ożywiają, dzięki czemu pomagają człowiekowi w jego ziemskiej pielgrzymce.
Urszula Janicka-Krzywda w interesujący sposób prowadzi czytelnika przez wieki i dzieje. W zbiorze artykułów i esejów ukazuje obraz polskiej kultury tradycyjnej (ukształtowały ją dwa nurty: przedchrześcijański i chrześcijański), w której od pierwszych chwil życia człowieka towarzyszą mu wyobrażenia o świecie, stanowiące cząstkę ludzkiej tożsamości. Szeroko omówione Zwyczaje, tradycje, obrzędy zostały zaprezentowane w trzech rozdziałach: Radość świętowania, W kręgu istnienia oraz Owoce ziemi, których treść składa się na zwykłą, szarą codzienność ludzi wszystkich narodów i pokoleń.
Rozpoczynając od przypadającej na początek roku kalendarzowego uroczystości Objawienia Pańskiego, autorka wędruje poprzez Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny, zatrzymuje się u progu Wielkiego Postu, przygląda egzekucji Judasza i wtapia w uległość Baranka Wielkanocnego. Opowiada o świętym Marcinie, gęsiach i nadchodzącej zimie oraz próbuje zrozumieć czas, prosząc o Bożą opiekę podczas potencjalnej klęski głodu, ognia i wojny. Ustosunkowuje się do starć karpackich zbójników, przejawów ludzkiej pobożności, tajemnicy dzwonów, a także ustalonej przez Kościół i tradycję pory zabawy, kręgów dobrego światła oraz działania wody święconej i dewocjonaliów. Całość zamykają rozważania poświęcone lnianej przędzy, liliom, zbożu, potężnej lipie i innym roślinom, które bezbłędnie łączone są z religijnymi świętami, cmentarnymi ogrodami oraz pracowitością pszczelej społeczności. Wszystkie wyrazy katolickiej duchowości (i nie tylko) są przejawem głębokiej wiary. Ponieważ ich stopniowe powstawanie przebiegało na przestrzeni setek lat, nie mogą być zupełnie bezwartościowe. Dzięki temu wiara zostaje ożywiona i wzbogacona. Są to więc skarby, z których wartości powinno się korzystać jak najczęściej. Pomocą w ich zrozumieniu służy zamieszczona na końcu książki dość bogata literatura, pozwalająca jeszcze dokładniej zgłębić życiowe refleksje.
Treść publikacji Wydawnictwa WAM wzbogacają ogólne informacje wprowadzające, dotyczące poszczególnych świąt, wydarzeń historycznych (wraz z dokładnymi datami) oraz szczegółowych zapatrywań mieszkańców miasteczek i wsi. Ciekawymi okazują się również zacytowane ludowe przysłowia, fragmenty przedstawień, wiersze i piosenki. Książka Zwyczaje, tradycje, obrzędy jest doskonałym zbiorem chrześcijańskich i pozachrześcijańskich rytów, którym zazwyczaj poświęca się niewiele uwagi. Powołanie się na ich korzenie jest pokazaniem głębokiej wartości każdego z tych znaków. Odbiorcami są wszyscy, którzy uczestnicząc w tradycyjnych praktykach Kościoła oraz spotykając się z ich świeckimi interpretacjami, mają okazję wyznaczyć własną tożsamość i pogłębić pobożność.
