Recenzja książki: Współczesne teorie i nurty wychowania
Recenzuje: Justyna Gul
Wychowanie – dokąd zmierzamy?
Społeczność akademicka stoi obecnie przed problemem otwarcia się na nowe paradygmaty w naukach o wychowaniu społeczeństw pluralistycznych. System, w którym nie dąży się do ujednolicenia elementów struktury społecznej, Johan Galtung nazywa liberalnym. Tolerowana jest wówczas różnorodność ideologicznych i normatywnych orientacji i działań, zakładająca ciągły wybór między alternatywnymi możliwościami.
O systemie tym oraz o konieczności przeprowadzania badań metateoretycznych i komparatystycznych pisze Bogusław Śliwerski, badacz współczesnej myśli pedagogicznej, teorii wychowania, polityki oświatowej i edukacji alternatywnej na świecie. Jego kolejna książka wydana przez Oficynę Wydawniczą „Impuls”, „Współczesne teorie i nurty wychowania”, stanowi rekonstrukcje tych teorii i nurtów od Karola Kotłowskiego (wedle przekonań którego pedagogika wywodzi się z filozofii, dlatego też żaden z jej kierunków nie może tego lekceważyć) począwszy.
Czytelnik w kolejnych rozdziałach książki będzie miał możliwość zapoznania się z chrześcijańską pedagogiką personalno-egzystencjalną (i jednym z najwybitniejszych przedstawicieli tego nurtu w Polsce ks. profesorem Januszem Tarnowskim, zwanym „Korczakiem w sutannie”), pedagogiką społeczno-personalistyczną A. Kamińskiego, której podstawowym walorem jest określenie kierunku pożądanych zmian osobowościowych i społecznych, stanowiących o swoistej przemianie humanistycznej jednostki, żyjącej w określonym środowisku bądź też pełniącej rolę jakiejś instytucji.
Śliwerski przybliża nam również zagadnienia pedagogiki serca, której animatorką była dr Maria Łopatkowa, wprowadzająca w miejsce władzy rodzicielskiej kategorię pieczy rodzicielskiej oraz duchową pedagogikę miłości, tj. niezwykle optymistyczną pedagogikę A. Brühlmeiera. W książce została również omówiona pedagogika niedyrektywna, znana częściowo w Polsce pod nazwą wychowania niekierowanego, a także pedagogika nieautorytarna Thomasa Gordona, opierająca się na teorii równoważnych stosunków interpersonalnych między ludźmi, określana powszechnie mianem wychowania bez zwycięzców i bez pokonanych.
Śliwerski zapozna nas ponadto z pedagogiką Gestalt i wychowania integralnego; pedagogiką autorytarną i innymi, zwracając również uwagę na perspektywę dla teorii wychowania i edukacji w postmodernizmie. Właśnie ta postmodernistyczna perspektywa pedagogiki może być traktowana jako wizja przyszłości. Jednocześnie autor podaje jako wartą rozważenia kwestię, czy postmodernizm jako nowe zjawisko u progu XXI wieku, które zrodził kryzys kultury cywilizacji otwiera pedagogikę na coś przewidywalnego w przyszłości, czy też stanie się dla jej dokonań perspektywą dziejową, oceniającą.
Niezależnie od sporów paradygmatycznych dotyczących celowości zmian edukacyjnych, pojawia się problem ich istoty, zakresu i jakości. W procesie reformowania pedagogii dostrzegalny jest bowiem konflikt pomiędzy dążeniem do jednoznaczności a charakterystyczną dla obecnych czasów wieloznacznością sytuacji pedagogicznych. Dlatego też tak ważna jest świadomość pedagogicznych idei, ich korzeni oraz przebiegu ewolucji, a nabycie jej ułatwić może książka taka jak „Współczesne teorie i nurty wychowania” Bogusława Śliwerskiego. Pozycja, adresowana przede wszystkim po pedagogów, socjologów i studentów, jest zbiorem otwartych teorii i nurtów, czekającym tylko na ich uzupełnienie.
