Recenzja książki: W pułapce myśli. Jak skutecznie poradzić sobie z depresją, stresem i lękiem

Recenzuje: Justyna Gul

Akceptacja cierpienia

Z roku na rok przybywa ludzi kwalifikujących się do konsultacji psychologicznej bądź też korzystających już z takiego wsparcia. Ból i cierpienie stają się wszechobecne nawet wówczas, kiedy nie ma obiektywnych przyczyn ich występowania. W samej tylko Polsce według zespołu ds. walki z depresją na przypadłość tę cierpi jeden na dziesięciu obywateli kraju. Ponad połowa z tych osób nie uczęszcza do lekarza, próbując zwalczyć chorobę własnymi metodami. Popularne antydepresanty nie zawsze są jednak łączone z odpowiednią psychoterapią, zaś ich przyjmowanie trwa niekiedy latami, nie przynosząc spodziewanych rezultatów.

Nawet, jeśli trudno doszukiwać się u nas depresji, cierpimy z powodu obaw, złych wspomnień, przejmujemy się słowami krytyki, wątpimy w swoje zdolności, w sens wszystkiego, co nas otacza. Można pomyśleć, że cierpienie jest wpisane w nasze życie od zarania dziejów. Czy jednak musi tak być? Czy możemy uchronić się od bólu istnienia? Odpowiedzi na te pytania poszukują Steven C. Hayes oraz Spencer Smith. Opublikowana nakładem Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego książka W pułapce myśli. Jak skutecznie poradzić sobie z depresją, stresem i lękiem została oparta na wynikach prowadzonych przez ponad sto lat badań naukowców oraz klinicystów zajmujących się mechanizmami rządzącymi ludzkim zachowaniem. Ta mozolna praca leży u podstaw koncepcji nazwanej teorią ram relacyjnych, która stanowi rezultat zastosowania przez Hayesa i jego współpracowników Skinnerowskiej analizy zachowania. O tej teorii, o mechanizmach ludzkiego poznania, o pracy nad własnym cierpieniem przeczytamy w niniejszej publikacji. Sięgnąć po nią powinien każdy z nas – któż bowiem może się pochwalić tym, że nigdy w życiu się nie bał, nie cierpiał, nie wątpił? Książka jest również ukłonem w kierunku tych, którzy od lat toczą nierówną walkę z cierpieniem psychicznym, a także w kierunku tych, dla których było to starcie przegrane, śmiertelne.

Publikacja składa się z trzynastu rozdziałów, które krok po kroku prowadzą nas od stanu cierpienia do stanu zaangażowania w życie. Autorzy nie pozostawiają nam złudzeń – tak naprawdę nie ma sposobu, by z cierpieniem wygrać, Można jednak zaakceptować fakt jego istnienia i dzięki temu żyć życiem, którego się pragnie. Dlatego właśnie książka oparta jest na terapii akceptacji i zaangażowania (ACT), czyli podejściu psychoterapeutycznym, stanowiącym element tak zwanej trzeciej fali terapii behawioralnej i poznawczej. Terapia ta  osadzona jest na podwalinach wspomnianej teorii ram relacyjnych, według której wiele narzędzi służących do rozwiązywania naszych problemów tak naprawdę stanowi pułapkę, przysparzającą dodatkowego cierpienia. Autorzy zwracają uwagę, iż ACT podważa co prawda niektóre, silnie zakorzenione kulturowo formy myślenia o problemach, ale daje gwarancję skuteczności.

Dzięki lekturze poradnika, a dokładniej – dzięki wykonywaniu zawartych w nim ćwiczeń - rozpoczynamy proces zmian. Stopniowo uwolnimy się od złudzeń wynikających z języka, nauczymy się postrzegać swoje myśli w nowy sposób, zerwiemy z przywiązaniem do konkretnej „soczewki” poznawczej na rzecz całościowego modelu samoświadomości.

W trakcie podróży przekonamy się również, że nie jesteśmy sami w cierpieniu, że wszyscy doświadczamy bólu. W ramach pracy nad sobą sporządzimy inwentarz cierpienia, zastanowimy się, jak wyglądałoby nasze życie bez bólu, wykażemy, że ludzie wciąż tworzą arbitralne odniesienia i odkryjemy, dlaczego i w jaki sposób język prowadzi do cierpienia. Nauczymy się pracować z arkuszem strategii radzenia sobie, zaakceptujemy fakt, iż unikanie doświadczania nie działa, naszej akceptacji będzie podlegała ponadto zdolność do odpowiedzi. Zanim jednak zaczniemy zmieniać swoje życie, przyjrzymy się miejscu, w którym znajdujemy się obecnie. Jest to konieczne, aby uświadomić sobie, z jakich nawykowych strategii radzenia sobie korzystamy, jakiego rodzaju myśli i uczucia nas dręczą.

Poradnik W pułapce myśli nie tylko prowokuje nas do przemyśleń, ale też daje nam możliwość dokonania świadomej zmiany naszego życia. Jak piszą autorzy: Życie jest dokonywaniem wyborów. Wybór nie dotyczy tego, czy chcesz czuć ból, czy nie. Dotyczy raczej tego, czy żyć życiem wartościowym i pełnym sensu – czy nie. Od tej decyzji zależy jakość naszego życia, zaś po lekturze książki nie mam wątpliwości, którą ścieżką czytelnicy pójdą. Steven C. Hayes i Spencer Smith dostarczają nam przekonujących dowodów i wyników badań, zachęcając do działania, prostymi słowami opisując procesy zachodzące w naszych umysłach i blokujące nas schematy działań. Dzięki zrozumieniu, że tkwimy w matni, że dotychczasowe metody postępowania nie działają i dlaczego tak się dzieje, będziemy w stanie modyfikować swoje działania. Dojrzejemy do zmiany i staniemy się jej inicjatorami. Będzie ona wypływała z wewnętrznej potrzeby wzięcia odpowiedzialności za swoje życie!