Recenzja książki: Rewolucja francuska...i co poszło nie tak

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Francja, należąca przed rewolucją do najpotężniejszych państw świata (monarchia absolutna), rządzona była przez wpływającą przez stulecia na losy Europy królewską dynastię Burbonów. Potrzeba głębokich zmian polityczno-społecznych zapoczątkowała Wielką Rewolucję Francuską, która jednak – jak wynika z oddanej do rąk czytelnika publikacji Stephena Clarke'a – nie całkiem spełniła oczekiwania wiążących z nią nadzieje. Co więc poszło nie tak? Wyjaśnienie problemu w lekturze.

Podzielona na pięć części historia obalenia monarchii Burbonów (francusko-polskie tytuły stanowią najlepsze wprowadzenie w treść) to – etap po etapie – sprostowane nieścisłości i rozwiązane niewiadome, przede wszystkim jednak fakty przedstawione w prawdziwym świetle. Rozpoczynając od opisu królewskiego Wersalu za czasów Ludwika XIV (życie toczące się wokół pragnień i poczynań władcy; codzienność nie buntujących się, zniewolonych dworzan; przyczyny finansowego oraz moralnego bankructwa monarchii), Stephen Clarke pokazuje, w jaki sposób rządzący przez pięćdziesiąt jeden lat Ludwik XV (brak umiaru w przepychu i seksie przeplatany błędami polityki w stosunku do arystokracji) rzucił – pomimo pozytywów swoich rządów (postęp naukowy, rozwój kartografii i technik nawigacyjnych, odkrycia w dziedzinie botaniki, inżynieria precyzyjna) – monarchię na kolana. Wylicza autor podejmowane przez Ludwika XVI próby reformowania francuskiej polityki i ratowania kraju przed bankructwem, po czym, na tle zachodzących zmian przedstawia trajektorie zbaczającej z kursu rewolucji oraz moment, gdy zbrojna armia paryżan położyła kres stusześćdziesięcioletnim rządom Wersalu.

Przytoczone w obszernej (ponad 700 stron) publikacji Wydawnictwa Prószyński i S-ka wydarzenia historyczne pokazują, co poszło nie tak, umożliwiając równocześnie zrozumienie, że choć szczytne idee rewolucji francuskiej przyświecały, to tak naprawdę kraj został wówczas trwale naznaczony bliznami wojny domowej, stare podziały społeczne pozostały (argumenty – w Epilogu), a sama rewolucja nie zdołała pomóc biednym, kobietom ani niewolnikom. Na drobiazgowość treści składają się obfite fakty historyczne, daty, nazwiska, liczby, argumenty, sprostowania, koncepcje, sugestie, plotki i ciekawostki. Są w Rewolucji francuskiej obrazowe opisy (również tortur), fragmenty utworów literackich (w języku francuskim i polskim), wcięcia w tekście. Zapisane kursywą francuskie pojęcia wyjaśniono. Każdą część oraz większość rozdziałów poprzedzają pochodzące z paryskiego Muzeum Carnavalet kolorowe ilustracje (podano opis i źródło) oraz tematyczny cytat (w języku francuskim i polskim). Uzupełnienie szczegółowej treści stanowi zamieszczone na końcu książki Kalendarium rewolucji francuskiej, rejestr Ofiary rewolucji (gilotyna w liczbach, zestawienie według wieku, statusu i zawodu, szacunki dotyczące liczby zgonów z przyczyn innych, niż naturalne), wybrana bibliografia (z podziałem na rozdziały), przypisy (bibliograficzne i wyjaśniające) oraz indeks osobowy. Wnętrza okładki odzwierciedlają charakterystyczne cechy epoki.

Wiele wyjaśniająca Rewolucja francuska, pokazując, co poszło nie tak (rewolucja wcale nie była zwycięstwem wolności nad tyranią), odkrywa kolejną kartę historii.

Tagi: Biografie i literatura faktu Historia