Recenzja książki: Pedagogie postu. Preteksty konteksty podteksty

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Współczesny świat charakteryzuje się łatwo zauważalnymi oraz szybko następującymi po sobie przemianami w wielu dziedzinach ludzkiego życia. Jedno z czołowych miejsc zajmuje szeroko pojęta aktywność w sferze edukacji, co skutkuje wciąż nowymi propozycjami ministerialnymi, nie zawsze jednak sprawdzającymi się w praktyce. Szeroko na ten temat wypowiada się Zbigniew Kwieciński, oddając do rąk czytelnika Pedagogie postu. Preteksty, konteksty, podteksty. By móc właściwie ustosunkować się do zamysłu autora, potrzeba już na wstępie kilku słów wyjaśnienia. Tak więc w publikacji Impulsu tytułowego postu absolutnie nie należy utożsamiać z religijnym określeniem form pokutnych, ale skupić się trzeba na oczekiwaniu pedagogicznej nowoczesności, wywołanej przemianami systemów edukacji. Doświadczana przez ogół trudna sytuacja dziejowa, będąca zbiorem pretekstów, stała się powodem prowadzonych na szeroką skalę badań, próbujących ogarnąć konteksty przemian edukacji oraz przeniknąć ukryte podteksty (funkcje instytucji edukacyjnych).

Pośród treści zaprezentowanych przez autora znalazły się te, które dotyczą problemów edukacji w sytuacji zmian politycznych, kulturowych i gospodarczych w Polsce po roku 1989. W dwudziestu sześciu rozdziałach szczegółowo prześledzono zjawisko demokracji w edukacji; przyjrzano się potrzebie kształcenia w humanistycznej mądrości; przedstawiono wielorakie rozumienie „równych szans” edukacyjnych; zanalizowano przesilenie formacyjne oraz skrytykowano system kształcenia nauczycieli. Podjęto analizę działań reformatorów i ekspertów oświatowych, wyliczono mity i realne funkcje szkoły, wytknięto ukrytą przemoc, stanowiącą podstawę racjonalności funkcjonowania placówek edukacyjnych. Niezwykle ciekawym okazuje się studium przypadku, w którym poddano analizie rzeczywiste składniki lekcji oraz oceniono ich wartości rozwojowe dla uczniów (studium obejmuje strukturę i jakość wykorzystania czasu stu lekcji w klasie VIII typowej szkoły podstawowej, z zastosowaniem prowadzonej przez odpowiednio przygotowanego ucznia ukrytej obserwacji). Przedstawione studium przypadku pokazuje, jak bardzo szkoła daleka jest od przypisanych jej ról i zadań.

Pedagogie postu. Preteksty, konteksty, podteksty to lektura specjalistyczna, adresowana przede wszystkim do pedagogów teoretyków i praktyków oraz studentów wielu kierunków pedagogiki i innych dyscyplin nauk humanistycznych i społecznych. Zainteresowani odnajdą w niej to, czego poszukują. Oprócz treści właściwych zyskają pomoc w zamieszczonych po każdym rozdziale Materiałach uzupełniających (zapisano je na szarych kartkach, co znacznie ułatwia odnalezienie interesującego tematu). W publikacji nie zabrakło tabelek, schematów, rysunków, przydatnych w badaniach wzorów matematycznych, wyliczeń i wypunktowań. Treści szczególnie warte zapamiętania zapisano wytłuszczoną czcionką. Pomocą służy również obszerna polsko- i obcojęzyczna bibliografia, liczne przypisy oraz indeks nazwisk. Publikacja Oficyny Wydawniczej Impuls przyczynić się może (chociaż w pewnym stopniu) do poprawienia funkcji oświaty we współczesnym społeczeństwie.