Recenzja książki: Karuzela z mężczyznami
Recenzuje: Justyna Gul
Rzecz o męskości
Zazwyczaj to kobieta, jako istota uznana za skomplikowaną i zdolną do nieprzewidywalnych zachowań, stanowi przedmiot badań naukowych czy … literackich. Tymczasem studia nad społeczno-kulturowymi fenomenami męskości są trzecią odsłoną naukowej refleksji dotyczącej zjawisk społecznych, w których główną rolę odgrywa płeć społeczno-kulturowa, czyli gender. Studia nad męskością stanowią uzupełnienie wcześniejszych studiów kobiecych, które ewoluowały w gender studies, jak i studiów gejowsko-lesbijskich z których wyodrębniły się queer studies. O owych studiach nad męskością traktuje książka „Karuzela z mężczyznami. Problematyka męskości w polskich badaniach społecznych” pod redakcją naukową Katarzyny Wojnickiej i Eweliny Ciaputy z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Publikacja zbiorowa przygotowana przez wyżej wymienione panie, jest jedną z nielicznych prac w tym zakresie, a służyć może nie tylko członkom akademickiej braci, ale i psychologom społecznym, socjologom i wszystkim zainteresowanym tematyką men`s studies.
„Karuzela z mężczyznami” została podzielona na trzy części, obejmujące swym zakresem tematycznym poszczególne zagadnienia odzwierciedlające rozwój studiów nad męskością i ich coraz większą popularność. Część pierwsza, czyli „Męskość w dyskursie medialnym” prezentuje najciekawsze aspekty medialnego dyskursu poświeconego męskości. W temat wprowadza nas artykuł Katarzyny Wojnickiej, Seweryna Rudnickiego i Justyny Stypińskiej, będący syntezą głównych podejść do zagadnień w zakresie studiów nad męskością. Autorzy nakreślili problem, jakim jest miejsce ciała i cielesności w ramach tej dyscypliny naukowej, podkreślając, że włączenie pojęcia ciała do dyskursu socjologicznego miało znaczące konsekwencje dla rozwoju teorii społecznej. Zwraca również uwagę fakt, iż wizerunki męskiego ciała, a w szczególności ich medialne reprezentacje, stanowią jeden z trzonów korporalnej refleksji męskościowej, a jednym z najczęściej analizowanych obszarów wchodzących w zakres rozważań na temat męskiego ciała jest świat reklamy.
„Męskości (nie)normatywne” to temat przewodni kolejnej części opracowania, będącej kontynuacją problematyki związanej z pełnieniem ról rodzicielskich. Rozdział ten rozpoczyna Marcin Śmietana swoim artykułem „<<Matczyni>> ojcowie? Męskość i kobiecość w hiszpańskich rodzinach gejów", będącym fragmentem dysertacji napisanej na Uniwersytecie Bolońskim. Co to znaczy "być ojcem"? Czy i jak jest to różne od bycia matką? – autor w nowatorski sposób zmierzy się z tym problemem, zwracając uwagę na szczególnie ciekawy test idei ojcostwa i macierzyństwa. Będzie to jednocześnie próba wyjaśnienia, co się dzieje w wypadku, kiedy biologiczna płeć rodziców nie stanowi pretekstu do odgrywania na ich podstawie dwóch różnych ról społecznych. Drugą część zbioru zamyka esej Łukasza Kupca poświęcony nowatorskiemu spojrzeniu na „Drugą płeć” Simone de Beauvoir. Autor wyczerpująco analizuje lekturę, podkreślając, że winna być ona podstawową dla wszystkich pragnących zajmować się szeroko pojętymi studiami męskimi.
Ostatnią część książki „Męskość a sfera publiczna” rozpoczyna tekst Magdaleny Dąbrowskiej, która poddaje analizie dyskurs polityczny dotyczący (de)legalizacji aborcji oraz jego wpływ na podtrzymanie paradygmatu męskości funkcjonującego w Polsce w okresie transformacji społeczno-ustrojowej. Natomiast zamykający rozdział artykuł Łukasza Kielbana dotyczy honoru, traktowanego przez autora jako podstawowy czynnik kształtujący tożsamość elity Polski międzywojennej.
Publikacja „Karuzela z mężczyznami” jest wszechstronnym spojrzeniem na problematykę społeczną, a dokładnie na jej podstawową kategorię analityczną, czyli wieloaspektową męskość. Analizy zawarte w książce odnoszą się często do medialnych dyskursów, przy czym te media, jako istotny pośrednik socjalizacji do ról płciowych, stanowią przedmiot analizy pod względem (re)produkowania w nich modeli męskości w Polsce. Autorzy zauważają, że zmiany w zakresie nowo kształtujących się męskości wskazują na budulec tożsamości mężczyzny, którym są czynniki społeczno-kulturowe, historyczne i ekonomiczne. Zgłębiając to zagadnienie, książka dostarcza obszernej wiedzy na temat polskich uwarunkowań związanych z kwestią męskości, stanowiąc fascynującą prezentację badań socjologicznych. Publikacja może stanowić nieocenione źródło informacji dla wszystkich zmagających się z analizą i znaczeniem problematyki męskości - nie tylko dla studentów, ale i dla wszystkich zainteresowanych zagadnieniami socjologicznymi.
