Recenzja książki: Kartoteka Pitera P.

Recenzuje: Adrianna Michalewska

Kartoteka Pitera P. to wstrząsający obraz małej miejscowości, w której wszystko rządzi się swoimi prawami. To jednocześnie klaustrofobiczny świat wykoślawionych idei, zamkniętych w małej społeczności, w której wszystko wydaje się parodią siebie.

Grupa młodych mężczyzn, przyjaciół z lat szkolnych, dziś już poszukujących, z lepszym lub gorszym skutkiem, swojej drogi życiowej, znosi z pokorą los, którego głównymi wyznacznikami, swoistymi kamieniami milowymi, są spotkania w sklepie monopolowym „U Blondyny”. Sklepik ów jest centrum Aureolii, miejscowości, która z założenia miała być rajem dla mieszkańców, doskonale przygotowanym projektem społecznym, Arkadią, a stała się tym, czym jest w Polsce wiele małych, zapyziałych, zatopionych w wiecznej niemocy miasteczek. Nie brak w Aureolii specjalistów od planowania życia, którzy jak z rękawa sypią pomysłami na lepszy los. Za każdym razem gdzieś tam, z kimś tam, za pieniądze, których nigdy nie mieli i mieć nie będą. Aureolia to zagłębie niezrealizowanych marzeń i niedokończonych planów, z których pozostały jedynie westchnienia, poczucie krzywdy i żal do świata, dosłownie za wszystko.

Pewnego wieczoru u wspomnianej Blondyny mieszkańców nawiedza Zły, objawiający się w dziwnych rozmowach telefonicznych. Grupa przyjaciół głównego bohatera, Pawła, odkrywa, że jeden z ich dawnych kolegów, Piter, został zamordowany. Śmierć zadano niefachowo. Piter nie umarł od razu, a o jego zabójstwo można posądzić przynajmniej jednego z przyjaciół Pawła. Najciekawsze jednak okazuje się to, że w specyficznym domowym archiwum Piter przechowywał kserokopie dokumentów, które rzucały światło na podskórne życie Aureolii.

Jak łatwo zgadnąć, ciekawostki, które zainteresowały denata, stanowiły mroczną stronę miasteczka i wielu jego mieszkańców wolałoby, aby informacje te nigdy nie ujrzały światła dziennego.

Bo w Aureolii, jak w wielu prowincjonalnych mieścinach, pije się bez umiaru, zdradza i robi pokątne interesy. Ci, którzy rządzą Aureolią, oficjalnie i nieoficjalnie, legalizują swoje działania lub przynajmniej nadają im pozory zgodności z prawem. Pozostali, pozostający w cieniu, wolą większą dyskrecję. Im bardziej im na tym zależy, tym na większe ryzyko narażają się ciekawscy, szukający odpowiedzi na pytania, które nie powinny paść.

Jacek Wiśnicki bez litości obnaża przywary aureolian, wpisując w ich życiorysy chciwość, przekupność i obskurantyzm, które wypaczają idee założyciela miasteczka. Im głośniej biją dzwony w kościele w Aureolii, tym dziwniejsze rzeczy dzieją się wokół. Obiekt pożądania wszystkich mężczyzn, tajemnicza blondyna ze sklepiku, urządza nocne schadzki z porem, urlopowany policjant poszukuje podejrzanego o zabójstwo Pitera, a ksiądz przygarnia człowieka, który ma dziwne upodobania do morderstw. I, jak zawsze, wszyscy o wszystkim wiedzą, ale wybierają milczenie. Jest ono nie tylko dowodem rozsądku, ale przede wszystkim – szansą na przeżycie.

Wiśnicki porusza się po obrzeżach języka, tworząc zarówno oniryczne opisy rodem z dziecięcych snów, zaokrąglające granice rzeczywistości, jak i dosadne, często kolokwialne czy żargonowe zwroty różnych grup środowiskowych. Prowadzi czytelnika od marzeń swoich bohaterów do świata ich największych porażek. Łączy postaci znane z powieści Adama Zalewskiego i pogranicza realizmu magicznego. Tworzy mieszankę, której trudno się oprzeć. Nie ocenia, nie poucza, pokazuje rzeczywistość bez znieczulenia, łagodząc jej brzydotę słowami, które niosą niespełnione marzenia o wielkiej miłości i sukcesie.

Kartoteka Pitera P. to powieść, na którą trzeba zwrócić uwagę. To historia, która wydaje się powtarzać bez ustanku, za każdym razem ujęta w inne słowa. Wciąż aktualna opowieść o niemożności, równie zachwycająca, co przerażająca.