Recenzja książki: Gdzie na Ziemi... czyli po co komu geografia
Recenzuje: Damian Kopeć
Morze faktów, zjawisk i rekordów
Książek popularnonaukowych dla dzieci jest na rynku księgarskim wiele. Na różnych poziomach, dostosowanych do rozmaitych przedziałów wiekowych. Zasadniczym problemem w nich jest to, jak umiejętnie pogodzić naukę i zabawę. Kiedy niosą zbyt wiele wiedzy, dziecko może się zniechęcić, znudzić. Kiedy dominuje zabawa, istnieje ryzyko wyniesienia z lektury bardzo powierzchownej, niewiele tłumaczącej wiedzy. Może i interesującej, ale ograniczającej się do wyrwanych z szerszego kontekstu ciekawostek. Prawdziwą sztuką jest przekazać cenne informacje w ciekawy sposób – tak, by dziecko nie tylko dobrze się przy tym bawiło, ale też by czegoś naprawdę przydatnego się nauczyło. By połączyć przyjemne z pożytecznym.
Kto pyta, ten podobno nie błądzi. Pytanie jest ważniejsze nawet od odpowiedzi. Niby tak, ale wiedza to tak naprawdę nie jest zbiór pytań, lecz właśnie zbiór odpowiedzi. Lepszych lub gorszych, zależnych od tego, co już wiemy, co i jak rozumiemy. Pytania są inspiracją do rozwoju nauki, ale poprzestanie na nich to zaledwie wykonanie pierwszego kroku i spoczęcie na niezasłużonych laurach. Dobre pytanie intryguje, pobudza wyobraźnię, wskazuje słabe punkty pozornie pięknej teorii, ale teorii nie zastąpi. Dziecko zadające pytania nie jest profesorem, który ma propozycje odpowiedzi na nie.
Książka Gdzie na Ziemi... czyli po co komu geografia nie jest zbiorem pytań. Jest zbiorem odpowiedzi na tematy związane z geografią. Zebraniem w jednym miejscu wielu ciekawostek, faktów, wyjaśnień, rekordów. Wiedzą pozbawioną narzutu złożonych teorii i trudnego, hermetycznego słownictwa. Zbiorem informacji na tyle prostych, aby mógł je zrozumieć uczeń starszych klas szkoły podstawowej, nastolatek. Pogrupowane są one w tematyczne rozdziały, wstępnie posegregowane, choć wiele z nich wykracza poza tematykę tylko jednego działu. Autorzy zresztą często wskazują, gdzie dane informacje były już wspominane. Ukazują wzajemne powiązania rozmaitych zjawisk. Ziemia, pogoda, oceany, góry, lasy, katastrofy naturalne – to ogólne tematy przykładowej części rozdziałów książki. Ciekawostki i fakty są podawane w postaci bardziej rozbudowanej opowieści, nie tak jak w encyklopedii, ale tak, by dostrzegać powiązania, rozumieć zjawiska, które mają miejsce. Styl książki jest bardzo przyjemny, luźny, ale nie luzacki. Nie brakuje w tekście – i ilustracjach – humoru. Rysunki są uzupełnieniem atrakcyjnie podanej wiedzy, tak jak tabelki, zestawienia. Są proste, czarno-białe, minimalistyczne, ale konkretne. Tekst nie jest przegadany.
Książka Gdzie na Ziemi... jest świetną propozycją dla dzieci (i nie tylko) ciekawych świata, zainteresowanych geografią ogólną. Pozwala lepiej zrozumieć zjawiska występujące w przyrodzie. Uzupełnia usystematyzowaną, ale często mało atrakcyjną i pozbawioną osadzenia w praktyce wiedzę szkolną. Tak należałoby też patrzeć na tę książkę – jako rozszerzającą horyzonty, ułatwiającą zrozumienie i odnalezienie dodatkowych powiązań między tym, co skądinąd może już wiemy.
Niewielka gabarytowo książeczka Gdzie na Ziemi... to przykład świetnej popularyzacji wiedzy. W swojej kategorii nieomal wzorcowej. To książka nie tylko dla dzieci. Przystępnie, zrozumiale, bez infantylności tłumaczy wiele zjawisk. Uczy rozumienia tego, co obserwujemy lub doświadczamy. Może być uzupełnieniem wiedzy usystematyzowanej, którą nabywa się (a przynajmniej którą nabyć się powinno) w szkole. Dzięki niej można lepiej zrozumieć zjawiska, procesy zachodzące w otaczającym nas świecie. Od tych prozaicznych – acz ciekawych – do egzotycznych. Rozumieć świat to lepiej rozumieć siebie w świecie.
