Recenzja książki: Formy wsparcia dla osób skazanych przedterminowo opuszczających zakłady karne
Recenzuje: Justyna Gul
Wsparcie dla zwalnianych
Tematy związane z zakładami karnymi, ze skazanymi, a w szerokim ujęciu – z więziennictwem, są niezwykle medialnymi zagadnieniami. Niestety, zwykle temat ten przedstawiany jest z perspektywy ofiary, zaś skazanego ukazuje się jako przestępcę, skupiając się wyłącznie na dokonanym czynie przestępczym. Stosunkowo mało jest ogólnodostępnych opracowań, które koncentrują się na praktycznych działaniach zapobiegających przestępczości, a także na działaniach resocjalizacyjnych. Często pomijane są kwestie związane z zadaniami służby więziennej w zakresie przygotowania skazanych do readaptacji społecznej, a tymczasem zarówno proces resocjalizacji, jak i doraźne oddziaływania związane z przygotowaniem do życia po opuszczeniu zakładu karnego powinny odbywać się w każdej z trzech zasadniczych faz wykonywania kary pozbawienia wolności.
Problem współpracy instytucji służb społecznych w procesie readaptacji osób skazanych, przedterminowo opuszczających zakłady karne podjęła Katarzyna Gucwa-Porębska w książce Formy wsparcia dla osób skazanych przedterminowo opuszczających zakłady karne. Opublikowana nakładem Oficyny Wydawniczej IMPULS publikacja jest próbą odpowiedzi na pytanie dotyczące stopnia oraz rodzaju wpływów, jakie instytucje rządowe, pozarządowe, pomocowe, a także środowisko lokalne wywierają na przebieg procesu readaptacji. Publikacja adresowana jest zarówno do osób związanych zawodowo ze służbą więzienną, do studentów resocjalizacji, ale i do dziennikarzy, psychologów, a także wszystkich zainteresowanych tematem.
Książka składa się z pięciu rozdziałów, z których pierwszy obejmuje analizę przestępczości w Polsce z uwzględnieniem przemian społeczno-ustrojowych mających miejsce po 1989 roku. Autorka analizuje pojęcie zmiany społecznej, zajmuje się cechami gospodarki Polski i związanym z tym zagadnieniem zjawiskiem bezrobocia, sygnalizuje, iż radykalne przeobrażenia zachodzące na przełomie XX i XXI wieku mają wpływ na pojawienie się nowych strategii zapobiegania i zwalczania przestępczości, a także nowych form zachowań naruszających przepisy kodeksu karnego. Gucwa-Porębska zajmuje się również charakterystyką współczesnej przestępczości, omawia związek pomiędzy rodzajami przestępczości a patologiami społecznymi, definiując pojęcie przestępstwa, a także przytaczając wybrane teorie przestępczości.
W rozdziale drugim autorka porusza kwestie związane z przygotowaniem do warunków wolnościowych skazanych w trakcie odbywania kary oraz readaptacją w środowisku wolnościowym. Przytacza definicję readaptacji oraz omawia czynniki determinujące proces readaptacji społecznej, podejmuje również temat współczesnych koncepcji resocjalizacyjnych w Polsce. Rozdział trzeci obejmuje zagadnienia związane z ewolucją systemów oddziaływań resocjalizacyjnych oraz współczesnych nurtów w resocjalizacji. Autorka przytacza najbardziej znane modele oddziaływań resocjalizacyjnych, charakteryzuje tradycyjne systemy resocjalizacji (celkowy, progresywny) oraz rodzaje kryminologii. W rozdziale tym został również omówiony polski system kar pozbawienia wolności, a także poruszone kwestie dotyczące pomocy postpenitencjarnej i jej idei.
Rozdział czwarty stanowi opis metodologicznych podstaw badań własnych. Znajdziemy tu cel badań, jakim jest przedstawienie i analiza zakresu form pomocy instytucji społecznych w procesie readaptacji osób opuszczających zakłady karne, a także zastosowane zmienne i wskaźniki oraz metody i narzędzia badawcze. W ostatnim, piątym rozdziale, autorka dokonuje analizy i interpretacji wyników badań własnych, zwracając przede wszystkim uwagę na konkretne rodzaje pomocy oferowane osobom opuszczającym zakłady karne, a także na typy najczęściej popełnianych przestępstw.
Z przeprowadzonych badań wyłania się wniosek, iż pomimo rozwoju polityczno-gospodarczego kraju, wciąż brakuje profesjonalnych i nowatorskich rozwiązań w zakresie udzielania wsparcia osobom opuszczającym zakłady karne. Być może zarówno lektura publikacji, jak i refleksje wynikające z przeprowadzonych badań będą stanowiły bodziec do zmian, a przynajmniej do podjęcia dyskusji na temat możliwych do wdrożenia działań. Warto pamiętać, że najlepszym sposobem zwalczania przestępczości są działania prewencyjne. Należy przy tym zrobić wszystko, by osoby opuszczające zakłady karne nie trafiały do nich ponownie – taka sytuacja jest bowiem porażką systemu więziennictwa i szeroko pojętej resocjalizacji.
