Recenzja książki: Bollywood w marketingu międzynarodowym

Recenzuje: Justyna Gul

Bożyszcze tłumów

Shah Rukh Khan, Akshay Kumar, Aamir Khan, Kiron Kher czy Himani Shivpuri – nie ma chyba wielbiciela filmów indyjskich, dla którego te nazwiska aktorów i aktorek byłyby nieznane. Ignorowane przez długie lata przez większość Europejczyków zjawisko Bollywood jest w istocie fenomenem, któremu należy oddać pokłon. Sama terminologia, dosyć lekceważąca, stanowi zaledwie umowną nazwę indyjskiego przemysłu filmowego, utworzoną przez dziennikarza pisma „Cineblitz” z połączenia słów „Hollywood” i „Bombaj”. Skąd bierze się obecnie tak wielka siła oddziaływania tego kina i co sprawia, ze do tych roztańczonych i rozśpiewanych „bajek dla dorosłych” przekonuje się coraz więcej ludzi?

Na to pytanie wyczerpująco odpowiada Bożena Sowarska Wyszyńska, wielka miłośniczka filmów Bollywood, zarażając czytelników jednocześnie swoją pasją, którą odnaleźć można na każdej stronie jej książki. Bollywood w marketingu międzynarodowym. Fenomen Shah Rukh Khana to pozycja wyjątkowa, opowiadająca nie tylko o ikonie hinduskiego kina, ale i o umiejscowieniu kinematografii w życiu państwa, o specyficznej fabule oraz narracji filmów oraz o kulturze, która tak wyraźnie odbija się w filmowych obrazach. Opublikowana nakładem Warszawskiej Firmy Wydawniczej praca, jest w istocie hołdem złożonym aktorowi, którego sława wykracza poza granice kraju. Shah Rukh Khan stanowi kompilację wielkiego talentu, charyzmy i uroku osobistego z obszerną wiedzą z zakresu kształtowania wizerunku i działań marketingowych. To swego rodzaju zjawisko, z którego mądrości czerpać mogą i rodzimi celebryci…

Autorka przedstawia indyjskie kino jako część życia mieszkańców, którzy ulubiony film oglądają wiele razy, uczą się dialogów na pamięć, wspólnie śpiewają piosenki z filmów, a nawet uczą się układów choreograficznych. Nakłania nas również do prześledzenia aktorskiej kariery Shah Rukh Khana, bowiem dopiero obrazy z jego udziałem oglądane w chronologicznej kolejności są w stanie oddać w pełni rozwój jego umiejętności i techniki aktorskiej. Zanim jednak zgłębimy zagadkę, jaką jest sam aktor, Sowarska Wyszyńska wyposaża czytelnika w solidne podstawy wiedzy dotyczącej filmów Bollywood, wracając do początków kina indyjskiego (Bombaj, 1896 r.), pierwszych filmów dźwiękowych czy podejmowanych przez kino ważnych tematów społecznych, takich jak prawa kobiet bądź system kastowy.

Autorka próbuje również odpowiedzieć na pytania: Czym jest typowy film bollywoodzki? oraz Jak i czy można zdefiniować to zjawisko? przedstawiając określoną konwencję śpiewu i tańca obowiązującą w kinie indyjskim, nawiązując także do kultury indyjskiej, widzianej przez pryzmat imprez – spotkań z kinematografią - odbywających się w Polsce. Zastanawia się nad ekspansją tego kina i filmów, przez wielu określanych mianem tanich romansów, a jednak budzących tak wielkie zainteresowanie nie tylko w Indiach, ale i na całym świecie. Pozornie zatem słodkawy kicz o miłości okazuje się potężną lekcją logiki i kulturoznawstwa, skierowaną do różnorodnej publiczności – pisze autorka, przywołując emocje wywołane piękną, tradycyjną muzyką, poetyckimi piosenkami i wątkami zaczerpniętymi z hinduskich eposów.

W książce Sowarskiej Wyszyńskiej Shah Rukh Khan zajmuje zaszczytną pozycję, nie można było zatem uniknąć jego bliższej prezentacji, w tym szczegółowego życiorysu, w którym być może tkwi sekret jego popularności. Już samo jego życie mogłoby być kanwą romantycznej opowieści, bowiem w poszukiwaniu swojej ukochanej chłopak wyruszył wraz ze swoim przyjacielem z New Delhi do Bombaju, dokąd Gauri Chibber została wywieziona przez rodzinę. Historia niczym z dramatów Szekspira (rodzice dziewczyny nie chcieli się zgodzić na związek młodych ze względu na różnice religijne) miała w jego przypadku szczęśliwe zakończenie, lecz może właśnie te trudności sprawiły, że aktor jest tak przekonujący w kreowanych przez siebie obrazach.

Autorka porusza także „przyziemny” aspekt aktorstwa Shah Rukh Khana, czyli zabiegi promocyjne, sprowadzające go co prawda do roli produktu na sprzedaż, ale produktu jakże chętnie kupowanego i pożądanego. Sekret aktora tkwi w budowanym przez niego wizerunku osoby łagodnej, idealnego męża i ojca, życzliwie odnoszącego się do fanów i charakteryzującego się niezwykłą pracowitością. Nie ma tu mowy o braku organizacji, tak powszechnej w świecie indyjskim. Prezentowane zalety w połączeniu z fenomenalną wprost pamięcią i otwartością w włączaniu nowych technologii w promocję jego osoby składają się na silną pozycję rynkową, jaką osiągnął. Sporo miejsca w książce poświecono właśnie analizie procesu kreowania marki, wyróżniając (w oparciu o zbudowane przez aktora postaci filmowe) zasadnicze grupy podmiotów docelowych, cztery filary budowania marki aktora oraz typologię głównych ról Shah Rukh Khana.

Wszystkie te zabiegi służą ukazaniu w całej okazałości doskonałego produktu, jakim jest Shah Rukh Khan – producent, aktor i bożyszcze tłumów. Zabiegi przez niego stosowane nie mają sobie nic z działań ad hoc, tak lubianych przez polskie gwiazdki jednego sezonu. To raczej tzw. „solidna marka”, której kolejne lata nie przeszkadzają w utrzymywaniu popularności, zwiększając tylko doświadczenie i głębiej zakorzeniając postać aktora w świadomości odbiorców.

Nie sposób, czytając książkę Bollywood w marketingu międzynarodowym..., nie zainteresować się bliżej osobą Shah Rukh Khana i nie sięgnąć po choć kilka pozycji z jego bogatego dorobku filmowego. Autorka jako osoba niezwykle kompetentna w temacie, w jakim się wypowiada (jest zarówno doktorem nauk humanistycznych, dziennikarką, jak i właścicielką agencji reklamowej) i wyraźnie zafascynowana aktorem, zaraża niejako przy okazji tym zachwytem kinem hinduskim także czytelników. Uzupełnieniem książki są fotografie autorki, wykonane podczas podróży do Indii, dopełniające obrazu tego barwnego i niezwykle interesującego kulturowo kraju. Nie pozostaje zatem nic innego, jak zarezerwować kilka godzin i zasiąść wygodnie przed telewizorem. Czas na Don 2 w reżyserii Farhana Akhtara. Oczywiście z Shah Rukh Khanem w roli głównej!