Recenzja książki: Berlingowcy. Żołnierze tragiczni
Recenzuje: Danuta Szelejewska
Mroczny okres historii, jakim niechybnie jest czas II wojny światowej, nie może zostać zapomniany. Dobrze więc, że w serii Sekrety historii ukazują się wciąż nowe publikacje traktujące wojenną tematykę poważnie. W kolejnym tomie, zatytułowanym Berlingowcy, wyjaśnione zostało, czym zasłużyli się Żołnierze tragiczni, by pamięć o nich była żywa.
Na kartach Berlingowców spisane zostały wspomnienia dziewięciu żołnierzy (ich biogramy zamieszczono na końcu książki) służących w wojsku tworzonym od 1943 roku w Sielcach nad Oką. Fakty dotyczące konkretnych walk i wydarzeń uzupełnione zostały o zapis osobistych emocji, jakie towarzyszyły żołnierskim decyzjom, działaniom oraz skutkom. Rozpoczynający każdy rozdział komentarz Marcina Białasa kreśli historyczny kontekst, wyjaśniając równocześnie wiele niejasności, a zamieszczone po nim wspomnienia żołnierzy ów historyczny komentarz uzupełniają, stanowiąc wraz z nim nierozdzielną całość.
Początek relacji przypada na moment agresji Trzeciej Rzeszy i ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 roku (w tym rozdziale omówiono również zbrodnię katyńską), po czym Dominik Czapigo (red.) przenosi uwagę czytelnika na tworzenie Związku Patriotów Polskich, formowanie 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki oraz 1. Samodzielnego Batalionu Kobiecego im. Emilii Plater. Obszerne rozważania dotyczą bitwy pod Lenino, powstania 1. Armii Polskiej w ZSRR, powołania PKWN, utworzenia Wojska Polskiego, a także walk pod Dęblinem, Puławami i na przyczółku warecko-magnuszewskim. Jest także szczegółowa relacja dotycząca przełamania Wału Pomorskiego, walk w Brandenburgii, bitwy o Berlin oraz tragedii pod Budziszynem. Wszyscy żołnierze, walcząc pod polskimi sztandarami, wierzyli, że przyniosą ojczyźnie wolność. Żołnierze tragiczni nie zastanawiali się, jak zostaną ocenieni przez następne pokolenia.
Zobrazowana licznymi zdjęciami (źródła podano na końcu) treść publikacji Wydawnictwa RM i Ośrodka Karta jest drobiazgowa: daty, nazwiska, stopnie wojskowe, liczby, fakty, opisy bitew, zadań oraz zachowań, wybór dróg postępowania, wymarsze, biegi i alarmy, uzasadnienia decyzji, finezyjnie przeprowadzane akcje, ale i osobiste przeżycia – to szczegóły przypadających na lata 1943-1945 żołnierskich zmagań Berlingowców. Każdy rozdział poprzedzony został fragmentem znanej wojskowej pieśni Marsz Pierwszego Korpusu (fragmenty są adekwatne do treści poszczególnych rozdziałów). Na szarym tle zapisano (w całości lub fragmenty) przemówienia, komunikaty, noty rządowe, rozkazy, szyfrogramy, odezwy, zarządzenia i raporty. Zwroty rosyjskie przetłumaczono na język polski. Pomocą służą przypisy, kalendarium (od agresji na Polskę do kapitulacji Trzeciej Rzeszy), źródła relacji (Archiwum Wschodniego Ośrodka KARTA i Zbiory Specjalne Centralnej Biblioteki Wojskowej w Warszawie) oraz wybrane dokumenty źródłowe.
Po książkę Berlingowcy. Żołnierze tragiczni z chęcią sięgną zainteresowani historyczną tematyką czasów II wojny światowej, dla których specjalistyczny język oraz drobiazgowość przekazu nie będą żadną przeszkodą.
