Recenzja książki: 186 szwów. Z Czeczenii do Polski. Droga matki
Recenzuje: Katarzyna Krzan
Ta książka w ogóle nie powinna była powstać. Nie powinno być w ogóle sytuacji, które doprowadzają do takich tragedii. A jednak stało się. Wojna w Czeczeni zmieniła życie tysięcy osób, ich rodzin i kolejnych pokoleń.
Książka Anny Kaszubskiej, pisana na bazie traumatycznych wspomnień Zargan Nasordinovej, jest swoistym zapisem zmagań tej ostatniej - starań o przeżycie i uratowanie życia dzieci. Z tych pełnych siostrzanej miłości rozmów wyłania się obraz wydarzeń, które trudno sobie nawet wyobrazić, a co dopiero - przetrwać. Aż trudno uwierzyć, że działo się to wszystko niemal na naszych oczach, że jeszcze niedawno patrzyliśmy na tragedię mordowanych ludzi i nie mogliśmy zrobić nic. Ot, była to kolejna wojna, kolejny konflikt zbrojny pokazywany w telewizyjnych wiadomościach. Zaraz potem wyświetlano ciekawszy przecież amerykański film. Media wciąż pompują wielki balon zagrożeń i ludzie się boją. Media nieustannie walczą o oglądalność, słuchalność. To wielki biznes. W tym biznesie najlepiej sprzedaje się dramat, sensacja, cierpienie, łzy. Za tym idzie widz, za widzem – pieniądz. (…) Ludzie łudzą się, że panują nad sytuacją i czują się pewniej. Wielka gra pozorów. Balon zagrożeń rośnie więc do monstrualnych rozmiarów. Dla byle jakiego poczucia bezpieczeństwa świat ulega uproszczeniom. Łatwiej się żyje w czarno-białym świecie. Wystarczy, że ktoś wygląda jak terrorysta pokazany w wieczornych wiadomościach i już można go napiętnować, nie zastanawiając się nawet nad tym, kim tak naprawdę jest.
Droga Zargan była niewyobrażalnie długa. Z ociekającego przemocą Groznego, przez Moskwę, kolejne obozy dla uchodźców w Polsce i Szwecji, by kobieta mogła wreszcie osiąść tuż obok rodziny Anny Kaszubskiej i zaprzyjaźnić się z nią na tyle, by podzielić się swoją opowieścią. A tej nie sposób streścić. To, co zostało powiedziane w książce, ściska za gardło i nie pozwala spokojnie zasnąć. Wojna może dotknąć każdego i choć można zaleczyć fizyczne rany, założyć szwy, ukryć blizny, to tych odciśniętych na psychice nie sposób ukoić.
Książka jest mocnym głosem w powszechnej dyskusji o uchodźcach, ich prawach i warunkach, w jakich powinni mieszkać. Powinna zostać przeczytana przez tych, którzy w imię źle pojętej obrony własnej wiary krzyczą o podpalaniu babilońskiej nierządnicy, a w małoletnich ofiarach przemocy widzą przyszłych terrorystów. Jeśli te dzieci będzie się traktowało jak zagrożenie, z pewnością nim się staną. A potrzebują tak niewiele: poczucia bezpieczeństwa i miłości bliskich. Dzieci Zargan przez to, że przyszły na świat podczas wojny, nie mogły normalnie się rozwijać. Mają dziś stwierdzone choroby psychiczne, zespół stresu pourazowego, są niedorozwinięte, nie mogą się uczyć tak, jak ich rówieśnicy. To, co przeżyła ich matka, będąc w ciąży, jest niewyobrażalne. To, że te dzieci w ogóle przeżyły, jest cudem samym w sobie.
Anna Kaszubska, pisząc książkę o historii Zargan, sama chorowała na raka i samotnie wychowywała trzy córki. Nie miała łatwo, a jednak podjęła się tego arcytrudnego zadania. To ważne dla tysięcy rodzin takich jak ta. I wreszcie – to ważne dla nas, żyjących w czasach pokoju i dobrobytu. Dla nas, byśmy mogli przez tę opowieść dotknąć tego, co ważne. Byśmy mogli zmierzyć się z priorytetami w naszym życiu. Byśmy dostrzegli, że żyjemy w pięknym, bezpiecznym kraju jak w ciepłym orlim gnieździe. Dobrze nam, a narzekamy, że uwiera, niewygodnie, ciasno, źle. Nie wystawiamy nosa z naszej puszki sardynek. Nie mamy porównania, nie chcemy go widzieć. Oby ta książka była w stanie to zmienić.
