Dokonali zmian w powieściach Roalda Dahla. Salman Rushdie mówi o cenzurze

Świat się zmienia. Ludzie posługują się innym, bardziej inkluzyjnym językiem. Klasyka literatury pozostaje taka sama. Tak by się przynajmniej mogło wydawać, jednak brytyjski wydawca zdecydował się zmienić niektóre frazy w książkach dla dzieci autorstwa Roalda Dahla. 

Roald Dahl to urodzony w 1916 roku brytyjski pisarz, scenarzysta i publicysta. Był pilotem myśliwca podczas II wojny światowej, a dziś jest najbardziej znany ze swoich książek dla młodszych czytelników. Na bazie jednej z jego powieści powstał kultowy film Charlie i fabryka czekolady. Jakiś czas temu zapowiedziano również prequel tej produkcji. Teraz jednak wybuchł skandal związany ze zmianami wprowadzonymi do książek Dahla. W tej sprawie wypowiedzieli się czołowi pisarze, między innymi zdobywca nagrody Bookera – Salman Rushdie. 

Zmiany w książkach Roalda Dahla

Głównym wydawcą książek Roalda Dahla w Wielkiej Brytanii jest Puffin Books, należące do grupy Penguin Random House. To właśnie redaktorzy tej oficyny dokonali zmian w klasykach dla dzieci, o czym zaraportowała brytyjska gazeta „Daily Telegraph”. Z wydawnictwem współpracowało przedsiębiorstwo Roald Dahl Story, która kontrolowała wszelkie wprowadzone innowacje i oświadczyła:

Chcemy mieć pewność, że wspaniałe historie i postacie Roalda Dahla nadal będą się sprawiać radość wszystkim dzieciom. [...] Naszą naczelną zasadą było zachowanie fabuły, postaci oraz bezczelnego i ostrego ducha oryginalnego tekstu. Wszelkie wprowadzone zmiany były niewielkie i starannie przemyślane

Zmiany te niemal od razu wywołały medialną dyskusję, a krytycy zastanawiają się, czy trzeba dostosowywać takie dzieła do współczesnej wrażliwości. Zaznaczają, że dokonywanie poprawek może podważać geniusz cenionych autorów, a czytelnicy nie będą mogli skonfrontować się z często trudną przeszłością. Co ciekawe, podobna sprawa przed kilkoma laty rozgrzała także polskie media, gdzie mieliśmy do czynienia z kontrowersjami wokół powieści Sienkiewicza W pustyni i w puszczy.

Bardziej inkluzywne słownictwo? Co zmieniono w twórczości Roalda Dahla

Z dzieł Dahla zostały usunięte lub zmienione frazy związane z wyglądem, wagą, płcią, rasą, czy zdrowiem psychicznym. Przykładowo w książce Charlie i fabryka czekolady antagonista głównego bohatera – Augustus Gloop – nie jest już „niezwykle gruby”, tylko „ogromny”. W książce zatytułowanej Wiedźmy wcześniej kobieta z nadprzyrodzonymi mocami, która udawała zwykłą śmiertelniczkę, mogła pracować jako „kasjerka w supermarkecie lub sekretarka biznesmena”, teraz natomiast może być „wybitnym naukowcem albo prowadzić biznes”. Przestano się też posługiwać słowem „brzydki”.

czytaj także:  „Mała syrenka” – do sieci trafił kolejny teaser nowego filmu live-action od Disneya

Zmiany zostały wprowadzone przy współpracy z Inclusive Minds. Jest to kolektyw zajmujący się tym, by literatura dla dzieci była bardziej inkluzyjna i lepiej dostępna. Analiza miała się rozpocząć w 2020 roku, jeszcze zanim Netflix wykupił prawa do wielu powieści Dahla i zaczął planować nowe produkcje bazujące na książkach autora. 

Salman Rushdie mówi o cenzurze

Na temat zmian zdążył się już wypowiedzieć Salman Rushdie, autor m.in. Szatańskich wersetów. Pisarz  w sierpniu 2022 roku został brutalnie zaatakowany przez nożownika, na skutek czego stracił wzrok w jednym oku oraz czucie w ręce. W opublikowanym niedawno wywiadzie, pierwszym od zdarzenia, opowiedział o swojej karierze, przytłaczających go emocjach oraz tym, jak wygląda jego życie po ataku.

Teraz twórca dodał na swojego Twittera wpis, w którym krótko skomentował całą sprawę:

Roald Dahl was no angel but this is absurd censorship. Puffin Books and the Dahl estate should be ashamed. https://t.co/sdjMfBr7WW

— Salman Rushdie (@SalmanRushdie) February 18, 2023

Rushdie napisał o tym, że Roald Dahl nigdy nie był aniołem, ale w całej tej sprawie chodzi o „absurdalną cenzurę”. W komentarzach możemy zobaczyć zarówno sporo osób popierających autora, jak i tych, którzy się z nim nie zgadzają. 

Na razie polskie wersje książek nie zostały w żaden sposób zmienione, ogromny wpływ ma jednak przekład. Przykładowo Charlie i fabryka czekolady doczekał się przynajmniej czterech polskich wydań, w tym wersji skróconej.

Ostatni raz powieść ukazała się w 2020 roku nakładem Wydawnictwa Znak. Klasyczną wersję tej powieści dla najmłodszych kupić można poniżej: