Irlandzka poetka Nuala Ni Dhomhnaill została laureatką Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta. Jej twórczość jest aktem ratowania języka z pozoru skazanego na zagładę, gestem przeciwstawiania się kulturowej unifikacji - uznali jurorzy.
Fundacja im. Zbigniewa Herberta ogłosiła w poniedziałek nazwisko laureata Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2018. Uhonorowano nią Nualę Ni Dhomhnaill, irlandzką poetkę piszącą w języku gaelickim. Jury uznało, że twórczość Ni Dhomhnaill jest spełnionym artystycznie aktem ratowania języka z pozoru skazanego na zagładę, gestem przeciwstawiania się kulturowej unifikacji. Przypomina się tutaj postawa samego Herberta, w słynnej „Modlitwie Pana Cogito – podróżnika" proszącego: „żebym rozumiał innych ludzi inne języki inne cierpienia" - przypominają w werdykcie jurorzy.
- Wybraliśmy poetkę odważną i przełomową, która jest ważna zarówno z lokalnego, irlandzkiego, jak i z międzynarodowego punktu widzenia. Poetkę, która pomogła odrodzić się własnemu językowi – komentował Edward Hirsch, tegoroczny przewodniczący jury.
- Jestem zachwycona z powodu przyznania mi tej nagrody przede wszystkim dlatego, że kiedy piszemy w języku należącym do mniejszości łatwo możemy być przeoczeni, nawet we własnym kraju. Nie spodziewałam się zatem, że wygram. Pragnę podziękować członkom jury za to wyróżnienie, nie tylko w imieniu własnym, ale także w imieniu języka irlandzkiego – napisała laureatka, którą wcześniej powiadomiono o decyzji jury.
Nuala Ni Dhomhnaill urodziła się w 1952 r. w Lancashire w Anglii, w rodzinie dwujęzycznej. Gdy miała pięć lat, zamieszkała w hrabstwie Kerry w Irlandii. Studiowała literaturę angielską i irlandzką na University College w Cork. W 1973 r. wyszła za mąż za Dogana Leflefa, z którym przez kilka lat mieszkała w Holandii i Turcji. W 1980 r. rodzina wróciła do Irlandii, osiedlając się pod Dublinem, zaś rok później Nuala Ni Dhomhnaill opublikowała swój pierwszy tom wierszy w języku gaelickim. Wkrótce przekroczyła granice oddziaływania tego obszaru językowego, jej poezja urzekła bowiem innych poetów irlandzkich, przekładających jej wiersze na angielski. W ten sposób publikowała kolejne książki dwujęzyczne, których tłumaczami byli wybitni twórcy: Seamus Heaney, Michael Longley, Derek Mahon, Eilean Ni Chuilleanain i Medbh McGuckian, a przede wszystkim Paul Muldoon.
- W swojej twórczości Nuala Ni Dhomhnaill czerpie z celtyckiego folkloru i mitologii, łącząc jednak te elementy ze współczesną problematyką, spośród której na pierwszy plan wybijają się takie wątki jak rozpatrywana z perspektywy postkolonialnej relacja między kulturą irlandzką i angielską, a także feministyczna reinterpretacja problematyki kulturalnej i społecznej - podkreśla jury nagrody.
Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta to wyróżnienie na polu literatury światowej – przede wszystkim w dziedzinie poezji. Przyznawana jest od 2013 r. za wybitne dokonania artystyczne i intelektualne nawiązujące do idei, które przyświecały twórczości Zbigniewa Herberta.
- Herbert fascynował się kulturami, którym w historii +gorzej się powiodło+, które zostały podbite przez silniejszych sąsiadów. Badał z tego powodu kulturę Langwedocji czy Etrusków, pamiętając oczywiście, że również Polacy o mało nie zostali starci z powierzchni Europy. Jestem przekonana, iż wybór twórcy piszącego w języku niewielkiego narodu, mającego za sobą bolesne doświadczenia historyczne i heroicznie walczącego o przetrwanie – przypadłby mu do gustu. Ja sama zaś dodatkowo cieszę się, że nagroda jego imienia po raz pierwszy trafiła do rąk kobiety – mówiła Katarzyna Herbert, wdowa po poecie i założycielka fundacji jego imienia.
Laureatkę Nagrody wskazało międzynarodowe jury, w skład którego weszli poeci, eseiści, tłumacze i wydawcy: Jurij Andruchowycz (Ukraina), Edward Hirsch (USA), Michael Krueger (Niemcy), Mercedes Monmany (Hiszpania) oraz Tomasz Różycki (Polska).
- Wiersze Nuali Ni Dhomhnaill oddziałują na czytelnika dzięki gęstości obrazowania, odwadze myślenia, rozległości skojarzeń, czystości brzmienia. Ni Dhomhnaill mogłaby odnieść sukces posługując się angielskim, świadomie jednak wybrała język mniejszości, gaelicki – prawdziwy język Irlandii, któremu dziś zagraża zniknięcie. Taki pełen determinacji gest twórcy zasługuje na szacunek i najwyższe wyróżnienia. Ni Dhomhnaill jednocześnie walczy o prawo irlandzkich kobiet do twórczej ekspresji, do krytyki podporządkowanego mężczyznom życia społecznego ich kraju – uzasadniał wybór Jurij Andruchowycz.
Nuala Ni Dhomhnaill odwiedzała Polskę parokrotnie, m.in. w 2011 r., kiedy była gościem na krakowskim Festiwalu Czesława Miłosza. Jej twórczość tłumaczy na język polski Jerzy Jarniewicz, który wybór swych przekładów umieścił w antologii Sześć poetek irlandzkich (Wrocław 2012).
Uroczystość wręczenia nagrody odbędzie się 10 maja 2018 w Teatrze Polskim w Warszawie.
Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta to pierwsze tego typu wyróżnienie o światowym zasięgu wręczane w Polsce. Otrzymali ją: William Stanley Merwin, USA (2013), Charles Simic, USA (2014), Ryszard Krynicki, Polska (2015) i Lars Gustafsson, Szwecja (2016 oraz Breyten Breytenbach (RPA).
