Jednolita cena książki oraz płatne spotkania autorskie – powstała Karta dobrych praktyk

Kilka dni temu opublikowano pierwszą w Polsce „Kartę dobrych praktyk” rynku wydawniczego. W dokumencie zawartych zostało jedenaście postulatów, które mają stanowić drogowskaz dla dalszej pracy na rzecz rynku książki w Polsce. 

Krakowskie Biuro Festiwalowe jakiś czas temu zainicjowało akcję „Kongres Książki", której celem były debaty na temat stanu polskiego rynku książki. W rozmowach udział wzięli przedstawiciele organizacji pozarządowych związanych z działalnością wydawniczą, wydawcy oraz prawnicy. 

11 postulatów w „Karcie dobrych praktyk” 

Na skutek rozmów pisarzy i wydawców powstała „Karta dobrych praktyk”, dokument, w którym zawarte zostały najważniejsze – zdaniem uczestników Kongresu Książki – postulaty, które powinny zostać zrealizowane w Polsce w najbliższym czasie. 

Debatujący zauważyli, że dzisiejszy rynek książki wymaga gruntownych poprawek. Wśród propozycji zawartych w „Karcie…” pojawiły się między innymi postulaty związane z równym traktowaniem podmiotów na rynku czy kwestią edukacji czytelniczej w Polsce. 

Nie jesteśmy przeciwnikami. Mamy wspólne interesy i musimy razem o nie zawalczyć

– czytamy w oficjalnym komunikacie na stronie miastoliteratury.pl. 

W „Karcie dobrych praktyk” wyszczególniono następujące zagadnienia: 

1.Solidarność branżowa
2. Transparentność i dostęp do informacji
3. Eliminacja rażących rozbieżności stawek
4. Przyzwoitość umów i odpowiedzialność
5. Podejmowanie inicjatyw prawnych, mających na celu regulację rynku 
6. Sprzeciw wobec nadprodukcji 
7. Rozwiązanie problemów z dystrybucją
8. Przyzwyczajenie czytelnika do szacunku dla naszej pracy 
9. Dbałość o wykształcenie młodego pokolenia czytelników
10. Edukacja
11. Współpraca publiczno-prywatna. 

Problemy natury prawno-biznesowej

Pierwsze trzy punkty „Karty dobrych praktyk” związane były zwłaszcza z formalno-technicznymi aspektami działalności polskiego rynku książki. W punkcie „Solidarność branżowa” czytamy, że to właśnie solidarność pomiędzy poszczególnymi podmiotami rynku jest podstawą zdrowej współpracy. 

W punkcie „Transparentność i dostęp do informacji” twórcy „Karty…” zauważają, że niezwykle ważne jest, by jawna była informacja o nakładach oraz stworzenie miarodajnych list bestsellerów. 

Uzyskanie rzetelnego obrazu rynku książki jest niezbędne do dobrego funkcjonowania na nim

– zostaje zaznaczone w dokumencie. 

Twórcy Karty Dobrych Praktyk zwracają też uwagę na rozbieżności w stawkach proponowanych poszczególnym pracownikom sektora kultury (pisarzom, tłumaczom, itd.). Według autorów Karty… trzeba byłoby ustalić, za porozumieniem członków branży, „akceptowalne przedziały cen oraz sprawiedliwe stawki minimalne (których mogą spodziewać się np. tłumacze za arkusz wydawniczy)”. 

W punkcie czwartym poruszono temat umów wydawniczych. Autorzy dokumentu zauważają, że wydawcy nie powinni mieć prawa do „monopolizowania władzy nad dziełem”. Podstawą jest konstruowanie uczciwych umów wydawniczych, które nie wykorzystują młodych i niedoświadczonych autorów. 

Jednolita cena książki i płatne spotkania autorskie 

W punkcie piątym ponownie pojawił się pomysł „Jednolitej ceny książki”. Jest to inicjatywa, która podzieliła środowisko literackie. Przypomnijmy:  pomysł JCK polega na tym, że książki od momentu wydania przez okrągły rok muszą być sprzedawane przez księgarnie (stacjonarne i internetowe) w stałej, okładkowej cenie. Dopiero po roku cena książki będzie mogła zostać obniżona. Jednolita cena książki ma stanowić odpowiedź na promocje w księgarniach internetowych oraz księgarniach sieciowych, z którymi konkurować nie mogą małe księgarnie stacjonarne.

Czytaj także: Polska książka potrzebuje ratunku? Apel wydawców i autorów

W „Karcie dobrych praktyk” przeczytać możemy, że jednolita cena książki „solidarnie powinna wesprzeć środowisko twórcze oraz wydawnicze jako rozwiązanie prowadzące do poprawy jakości pracy wszystkich aktorów literackiego pola”. 

Sceptycy podkreślają z kolei, że przy obecnym stanie czytelnictwa w Polsce jednolita cena książki może spowodować jeszcze większy „odpływ” czytelników. 

Postulat szósty nazwano „Sprzeciw wobec nadprodukcji”. Twórcy zauważali, że szybkie tempo wydawnicze i nagromadzenie nowości nie sprzyja rynkowi, a „czytelnicy są postawieni wobec klęski urodzaju”. W punkcie siódmym „Rozwiązanie problemów z dystrybucją” twórcy „Karty” pragną prawnego uregulowania dystrybucji książki w Polsce, która obecnie – zdaniem autorów dokumentu – „pochłania większość finansowych zasobów wydawców”.

To, co zaskoczyć może zwykłych czytelników, to punkt 8: „Przyzwyczajenie czytelnika do szacunku dla naszej pracy”. Zgodnie z ideą zawartą w tym postulacie, małymi krokami należy „przyzwyczajać” czytelników do płacenia za udział w spotkaniach z autorami. 

Niezbędne jest obudzenie wśród odbiorców świadomości, że za dobrą książkę, podobnie jak za spotkanie z autorem, warto zapłacić, aby w ten sposób wspierać pracę twórczą w warunkach gospodarki rynkowej. 

Edukacja i współpraca z podmiotami publicznymi 

W 9 i 10 punkcie podniesione zostały kwestie związane z edukacją czytelniczą w Polsce. Twórcy „Karty…” zauważyli, że kontakt z książką potrzebny już jest od najmłodszych lat, a kontynuowany – w sposób przemyślany i rozważony – powinien być także na kolejnych szczeblach edukacyjnych: w szkołach podstawowych, średnich i wyższych. 

Czytaj także: Mniej lektur na egzaminie ósmoklasisty! Co zostało wykreślone?

W ostatnim punkcie odniesiono się do współpracy publiczno-prywatnej. W „Karcie…” zapisano, że niezwykle ważne jest wsparcie i doposażenie bibliotek, wsparcie samorządowe dla twórców czy miejsce książki w mediach publicznych. 

Kongres Książki z kartą dobrych praktyk

Karta dobrych praktyk powstała w ramach Kongres Książki. W inicjatywie zapoczątkowanej przez Krakowskie Biuro Festiwalowe wzięły udział osoby związane z rynkiem wydawniczym zrzeszone w Stowarzyszeniu Unia Literacka, Stowarzyszeniu Tłumaczy Literatury, Stowarzyszeniu Pisarzy Polskich oraz IBBY.

Twórcy dokumentu wierzą, że może stać się on „pozytywnym impulsem do podjęcia dalszych działań związanych z funkcjonowaniem rynku książki”. Kolejne debaty na temat rynku wydawniczego podjęte mają być natomiast na nadchodzącym Festiwalu Conrada.