Z Cukru Był Król
Piotr Milewski (II)

,,Zobaczyłam zwiędły kwiat paproci, który wypadł mi z głowy, i wypiłam klina, ponieważ jakiś miły pan zostawił pół alpagi, i usłyszałam jak ludzie lecą do sklepu, bo niby Gierek podraża cukier, i poleciałam za nimi, i zaczęłam tak strasznie krzyczeć, aż coś we mnie pękło, i pomyślałam to chyba koniec ludzkiej cierpliwości, i miałam przeczucie, że nastąpią jakieś wypadki, tylko nie wiedziałam jakie, i z tych emocji kupiłam jeszcze jedno winko, i całe nerwy mi minęły, zdziwiłam się jaki świat jest piękny dzisiejszego wieczora, i pomyślałam a chuj z cukrem można słodzić margaryną, i poleciałam do parku zobaczyć kto siedzi, ale nikt nie siedział ." W swojej najnowszej, trzeciej książce zaprasza nas Milewski, dziennikarz, korespondent, wnikliwy obserwator życia społecznego, na podróż w czasie do słodko-gorzkich czasów epoki gierkowskiej. Wpisuje się tym samym w bardzo bogaty w publikacje o charakterze sentymentalnym, nurt literatury wspominkowej, osadzonej w czasach PRL-u. To, co typowe dla tego typu utworów, to ciepły sentymentalizm, ocierający się często o wyraźną mitologizację czasów beztroskiego dzieciństwa. Oczywiście nie było ono wcale beztroskie, bo dzieciństwo już z definicji niemal musi być czasem pełnym lęków, traum i krzywd, które mimo tego, że polane obficie lukrem i słodyczą, nawet jeśli była ona tylko produktem słodyczo-podobnym, muszą pozostawić blizny, które wychodzić będą na wierzch w dorosłym życiu. Milewski nie bawi się w tani sentymentalizm, dzieciństwo jego bohatera co prawda momentami ociera się o arkadyjskie obrazki i pachnie przygodą, ale posiada ten gorzki dorosły posmak. Poważnych spraw wielkiej polityki, ekonomii i spraw, które zazwyczaj zwykło się pisać wielką literą. Nie jest to jednak typowa podróż sentymentalna w czasie, podczas której spisuje narrator swoje wspominki i z pamiętnikarską skrupulatnością przywołuje fakty z własnego życiorysu. Historia jaką poznamy podczas lektury ,,Z cukru był król" staje się w pewnym momencie czymś w rodzaju wariacji na tematy historyczne. Oto postaci, które znamy z kart historii mieszają się z bohaterami, którym literackie życie daje autor, a które zapewnie obdarzył kawałkami życiorysów członków swojej rodziny i znajomych i tworzą swoją własną alternatywną opowieść. Opowieść o brawurowym porwaniu Edwarda Gierka, tytułowego króla, pierwszego sekretarza, który ośmielił się istotnie podnieść ceny cukru, co zachwiało wiarą prostego ludu w jego dobrotliwość wyrażoną w sławetnym powiedzonku ,,chcesz cukierka, idź do Gierka". Równie istotną jak treść opowiadanej historii, jest forma tej opowieści, wyrażona w stylu i języku, jakim prowadzi Milewski narrację. Prócz tej klasycznej, po którą sięga autor, gdy przeistacza się we wszystkowiedzącego narratora relacjonującego nam kolejny odsłony opowieści, pojawiają się style i języki, jakimi posługują się proste postaci w rodzaju starej Bejowej. Próbkę sposobu jej wyrażania swoich emocji możemy znaleźć w cytacie na wstępie niniejszego teksu. Pojawiają się też frazy stylizowane na, rozpanoszoną w tamtych czasach głównie w środkach masowego przekazu, nowomowę, czyli wynaturzony, powykrzywiany język urzędowy, który miał za zadanie wyrazić, ale też wykreować nowego socjalistycznego człowieka. Wszystko to przyprawione jest niemal sieńkiewiczowską archaizacją, którą momentami przywodzi na myśl Gombrowicza, nie stroniąc przy tym od awangardowego strumienia świadomości. Zróżnicowanie językowe tej powieści współgra z żonglerką na płaszczyźnie gatunkowej. Bawi się Milewski konwencjami literackimi: od satyry do powieści sensacyjnej, od kronikarskiej skrupulatności do dezynwoltury charakterystycznej do utworów fantasy. Zakończenie powieści nie tylko zaskakuje czytelnika, ale stanowi również ironiczny wariant obecnej w dyskursie społecznym tezy, że Edward Gierek był dobrym przywódcą, tylko nie zdążył doprowadzić swoich planów do końca. To rzecz niełatwa w odbiorze, zdecydowanie dla czytelnika wyrobionego literacko, gdy jednak dać się jej uwieść, zapewni naprawdę wyjątkowe wrażenia.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)