Wrzaski
Tomasz Maruszewski

„Kochać, jak to łatwo powiedzieć”

Te słowa śpiewane przez Piotra Szczepanika nasunęły mi się jeszcze w trakcie czytania powieści „Wrzaski” Tomasza Maruszewskiego i już nie chcą wyjść z mojej głowy.

Bo niektórym powiedzieć łatwo, inni muszą się kryć ze swoim uczuciem. A jeśli ktoś tę miłość upodli, upokorzy, zostanie „taka pokraczna, powyginana, bez zębów” to czy uda się ją jeszcze posklejać w całość, odzyskać? Czy już na zawsze zostanie strach, poczucie winy i wewnętrzne rozdarcie?

Autor przedstawia nam Adama, który ma w życiu dwie miłości, dwuletnią córeczkę Karolinkę i innego mężczyznę, Jerzego. Wpisuje te dwie miłości w brutalność małomiasteczkowej brzydoty lat dziewięćdziesiątych z całym jej zakłamaniem, hipokryzją, brakiem tolerancji i zaściankowością społecznych oczekiwań. Z nienawiścią dla odmienności i katolickim zacietrzewieniem.

Daje też wgląd w emocje człowieka przemielonego i wyplutego przez społeczne tryby. Samotnego, zagubionego od młodości, próbującego wyprzeć się swej tożsamości, pełnego strachu i wstydu. Człowieka, który pozwalając sobie na szczęście zostaje wygnany, skazany na ostracyzm najbliższych i tych, których nazywał przyjaciółmi. Jesteśmy świadkami jego wzlotów i upadków, chwil podnoszących na duchu i zupełnych załamań. Topienia smutku w alkoholu i desperackich prób odzyskania godności i choć jednej z miłości, które mu wyrwano.

Prócz ogromu emocji, których mi dostarczyła, powieść zachwyciła mnie swoją nieoczywistością zahaczającą o realizm magiczny i możliwością wejrzenia w myśli i przyszłość niektórych z bohaterów. Dało to pełen obraz dopełniając historię Adama.

I choć autor osadził tę wzruszającą opowieść w latach dziewięćdziesiątych, to poruszane problemy braku tolerancji dla odmienności, społecznego ostracyzmu dla tego co niepoznane, a przez to rodzące obawy nadal pozostają tak bardzo aktualne. Tomasz Maruszewski przekazem tak szczerym, autentycznym, ale jednocześnie łagodnym jak jego bohater trafił wprost do mego serca. Może uda mu się odmienić też te wypełnione nienawiścią i jadem potrafiącym zatruć każdą miłość.

Małe miasto, wielkie spojrzenia

Wstyd. Wstyd i strach, to dwa dominujące uczucia w momencie, gdy poznajemy Adama. I jeszcze fascynacja (a może nawet miłość), która w tamtych warunkach jest niemożliwa. W jednej chwili główny bohater traci wszystko i wypędzony - tu powinno być: "z raju", ale miejsce to od raju jest dalekie - próbuje znów zawalczyć o siebie.

"Wrzaski" skłaniają do jednej ważnej refleksji - jak z człowieka lubianego, szanowanego można nagle stać się czarną owcą, wyrzutkiem? Co sprawia, że społeczność potrafi przekreślić człowieka, choć ten nikomu (poza własną żoną) nie wyrządził żadnej krzywdy? Czy wpływa na to niewiedza? Strach? Wypaczona wiara?

Adam jest osaczony i zaszczuty. Odebrano mu wszystko, dlaczego warto żyć - dwie największe miłości. Ale nie jest on jedyną ofiarą tego układu, bo przecież jego córka również została skrzywdzona. Czy żona Adama zachowałaby się tak samo, gdyby nie presja całej społeczności? Niewątpliwie została oszukana i zraniona przez męża, który zapewne w jej mniemaniu mógł uderzyć w jej poczucie wartości, ale czy pałała rządzą zemsty?

Tomasz Maruszewski uniknął klątwy drugiej powieści. "Wrzaski" to przejmująca opowieść o samotności, wykluczeniu i miłości - tej zmysłowej, cielesnej, ale też - rzadko poruszanej w kontekście homoseksualnych mężczyzn - ojcowskiej. Autorowi udało oddać się życie w uwierającej, małej społeczności, uczucie rozdarcia, rozpaczy po utracie najbliższych. Najnowszą powieść Maruszewskiego można uznać za manifest przeciwko krzywdzącym uprzedzeniom i bezmyślnej nienawiści, a sam autor kolejny raz udowodnił, że warto mieć na oku jego literackie poczynania.