Umrzeć za ideę. Niebezpieczne żywoty filozofów
Costica Bradatan

"Sokrates nigdy nie napisał ani wersu, jednak jego śmierć była arcydziełem i uczyniła jego imię nieśmiertelnym. Jan Palach – czeski student, który podpalił się w proteście przeciwko sowieckiej okupacji swojego kraju – za życia nie osiągnął zbyt wiele. Jednak po śmierci w płomieniach stał się w oczach wielu półbogiem, istotą ogromnej siły i wpływu. Palach ukształtował historię Czechosłowacji zza grobu. Kiedy tylko Gandhi rozpoczynał kolejną „śmiertelną głodówkę” wszystko w Indiach zaczynało ożywać, stawało się pełniejsze życia niż kiedykolwiek. Podczas tych głodówek „każda zmiana” w jego kondycji fizycznej „była transmitowana do każdego zakątka kraju. Całe Indie żyły głodem Gandhiego.

Zdaje się, że śmierć nie zawsze oznacza negację życia: czasem ma ona paradoksalną zdolność jego poprawy, intensyfikacji aż do punktu, w którym – tak! – tchnie w nie nowe życie. Istnienie śmierci inspiruje żyjących do docenienia swojej egzystencji, a nawet do jej głębszego zrozumienia. Można nawet rzec, że życie potrzebuje śmierci. Gdyby śmierć została w jakiś sposób wykluczona, katastrofalnie odbiłoby się to na życiu.

Życie potrzebuje śmierci przede wszystkim dla samorealizacji. Często zdarza się, że dopiero w obliczu utraty czegoś uświadamiamy sobie, jak jest to dla nas cenne: wizja nagłej nieobecności uczy nas doceniać wartość i znaczenie obecności. Tak więc śmierć może nadać aktowi życia nowej siły przez samo swoje nadejście. Historycy zauważyli ciekawe zjawisko, że w czasach katastrof naturalnych lub społecznych – takich jak epidemie czy wojny – ludzie często zdają się bardziej skłonni, by zatracić się dla ziemskich rozkoszy. Oddają się przyjemnościom cielesnym (jedzeniu, piciu czy seksowi) z nowo odnalezioną Namiętnością […].  Dekameron, zbiór nowel Giovanniego Boccaccia, daje nam wgląd, choć niebezpośredni, w tę niezwykłą sytuację. Kiedy czarna śmierć zbiera żniwa we Florencji w roku 1348, grupa młodych ludzi zaszywa się w willi zaledwie kilka kilometrów od miasta i rozpoczyna dziesięć dni namiętnego życia, podczas których opowiada sobie wyraziste i lubieżne historie. Rezultatem tych dziesięciu dni stała się kolekcja stu opowieści o celebrowaniu życia i joie de vivre w najbardziej cielesnym znaczeniu. Boccaccio wskazuje tutaj na głębokie powiązanie lęku przed śmiercią z pożądaniem: w tak skrajnych sytuacjach bliskość śmierci może być najsilniejszym afrodyzjakiem. […]

Śmierć jest nam potrzebna także po to, by lepiej zrozumieć życie. Życie pozbawione śmierci byłoby czymś bezkresnym, bezkształtnym – czymś, ostatecznie, bez wyrazu. Nie można byłoby go pojąć, bo nie miałoby końca. Ponieważ zrozumienie czegoś oznacza zdolność do przedstawienia tego w formie historii, życie człowieka ma sens tylko jeżeli może być opowiedziane. I tak jak historia bez końca byłaby niemożliwa, tak życie bez śmierci nie miałoby sensu. […] Egzystencja nieśmiertelnego człowieka byłaby niczym skała – bez krwi, obojętna, niewyrażalna, martwa jak kamień. Spędzałby ją bezmyślnie, bez celu, wiek geologiczny za wiekiem. Patrząc na to bardziej praktycznie, nawet gdyby takie życie było możliwe, nie jestem pewien, czy ludzie by go chcieli. Jak każda historia, biografia, która ciągnie się zbyt długo – nawet ta najciekawsza – ostatecznie stanie się nudna. Gdyby przeciągnąć ją jeszcze dłużej, rezultat byłby straszny. Gdybyśmy pewnego dnia osiągnęli nieśmiertelność, to kolejnego zmarlibyśmy z braku sensu."

Costica Bradatan, fragment książki

Informacje dodatkowe o Umrzeć za ideę. Niebezpieczne żywoty filozofów:

Wydawnictwo: PIW
Data wydania: 2020-12-08
Kategoria: Biografie, wspomnienia, listy
ISBN: 978-83-8196-049-6
Liczba stron: 360
Tłumaczenie: Dariusz Jan Skotarek