Tour de France. Etapy, które przeszły do historii
Richard Moore

Autor posłowia do polskiego wydania, Adam Probosz, wielokrotnie podkreślał, że Tour de France to „żywy organizm”. To bardzo trafne określenie. I, jak to bywa z każdym organizmem, możemy dużo dostrzec, ale najwięcej ukrywa się wewnątrz. Dziś możemy posłuchać wywiadów, podglądać kolarzy na profilach społecznościowych czy uczestniczyć w relacjach live. Wiemy zatem sporo. Jednak nie wszystko. W ponad stuletniej historii największej przeprawy kolarskiej świata działo się naprawdę bardzo dużo. Od wielkich wyczynów i nieśmiertelnych sukcesów po żenujące w(y)padki, dyskwalifikacje, oszustwa, a nawet porwania czy morderstwa. Richard Moore przygląda się wyścigowi od środka, bada jego tkanki (pozostając przy metaforze redaktora Eurosportu), kontroluje rozmaite układy i zależności między poszczególnymi organami. „Tour de France. Etapy, które przeszły do historii” to znakomita analiza anatomiczna Wielkiej Pętli.

Publikacja Moore’a to jedna z najlepszych książek sportowych wydanych w Polsce – zawiera niemal wszystko, co zainteresuje każdego kibica kolarstwa (od początkującego entuzjasty do fana z długim stażem), a więc fakty, statystki, rekordy, sylwetki bohaterów, kluczowe momenty najciekawszych etapów, zmiany zachodzące na przestrzeni lat, strategie, układy itp. Warte podkreślenia jest obiektywne stanowisko dziennikarza, a może ściślej: jego brak. Autor podaje fakty, cytuje bohaterów tej książki, przedstawia rzetelne opinie poparte dowodami. Nie spekuluje, nie szuka sensacji, nie ocenia. Jeśli do tego dodamy fantastycznie lekkie pióro (tu także ukłony w stronę tłumacza, Bartosza Sałbuta), dyskretny humor i ciekawy pomysł na konstrukcję tej opowieści, wyjdzie nam naprawdę wspaniała lektura.

Tour de France – marzenie wszystkich jeżdżących, cel każdego zawodowca. To spełnienie marzeń, największa nagroda, ale i najgorszy koszmar. Przede wszystkim zaś to swoista lekcja pokory. Moore pokazuje jak bardzo kolarstwo (głównie na tak wysokim poziomie jak ściganie w Tourze) wpływa na prywatne życie sportowca oraz jak osobowość i indywidualne predyspozycje przekładają się na karierę.

Każdy rozdział to wspomnienie innego etapu (co daje autorowi pretekst do snucia arcyciekawych dygresji dotyczących danego zawodnika lub podobnych zdarzeń na innych wyścigach) i jego bohatera i/lub antybohatera. Będziemy razem z kolarzami wjeżdżać np. pod l’Alpe d’Huez, pokonywać Col de la Colombiére czy liczyć sekundy w emocjonujących czasówkach.

Poznamy niektóre sekrety peletonu, zaznajomimy się ze specyficznym słownictwem (m.in. grupetto, patron czy szklana korba). Przyjrzymy się słynnym kontrowersjom, pochłoną nas stale powracające tematy (m.in. „kodeksu” obowiązującego w peletonie), odkryjemy kilka małych i dużych przekrętów. Na kartach książki wypowiedzą się herosi światowego kolarstwa, jak np. Eddy „Kanibal” Marckx, Mark Cavendish, Fabian Cancellara, Luis Herrera.

Dowiemy się m.in. kto był najbardziej wrażliwym zawodnikiem w peletonie, kto odreagowywał czytając książki, kto zmagał się z anoreksją oraz złamanym sercem i z czego znany jest José Luis Viejo. Moore i jego bohaterowie odpowiadają na najdziwniejsze nawet pytania, nurtujące czytelników, jak np. dlaczego Pantani jeździł w chustce, który etap przeszedł do historii jako „niebyły” i dlaczego, na czym polegał niesławny skandal „chaingate” oraz wiele innych.

Tour de France to cyrk, o którym wszyscy myślą, że chcieliby wziąć w nim udział. Barwny, egzotyczny, wspaniały – dla ludzi spoza tej bańki powab wyścigu jest równie silny jak przekonanie, że wszyscy będący wewnątrz tej bańki tworzą jeden organizm. Wrażenie jedności i zgodności dodatkowo wzmacnia sam peleton, jeden z najpotężniejszych symboli wspólnoty w całym sporcie. [s. 239]

Kolarstwo to sport zespołowy, o czym przekonują nas np. wielkie toury, ale każdy z kolarzy to prawdziwy indywidualista – ma swoje rytuały, upodobania, własny model trenowania itp.  Na przebiegi etapów nie zawsze jednak miały wpływ względu sportowe – jak np. predyspozycje pojedynczego zawodnika, współpraca w drużynie. Często jednak „taktyka” powodowana była osobistymi antypatiami, urażoną dumą czy sprawami biznesowymi.

Wielokrotnie podczas lektury będziemy oklaskiwać takie sławy jak np. Greg LeMond, Bernard „Borsuk” Hinault, (super)Mario Cipollini, Miguel Indurain, żałować przedwcześnie zakończonych karier (np. Daniela Nelissena) oraz opłakiwać tych, którzy na Tourze pozostali już na zawsze (Fabio Casartelli, Tom Simpson), nie bez emocji zapewne przyjrzymy się „czarnym charakterom” (na czele z Lancem Armstrongiem) i prześledzimy bardzo długi proces stosowania dopingu (i jego rodzajów) w wyścigu.

Każda z rozmów Moore’a dotyczy nie tylko wspomnień poświęconych poszczególnemu etapowi, ale także (a może przede wszystkim) odczuciom kolarzy. Znajdą się tu bardzo intymne wyznania, m.in. o ogromnym stresie i różnych sposobach radzenia sobie z nim, o depresji, bólu, cierpieniu. I o radości z wygranej (również z samym sobą), która niejednokrotnie wszystko rekompensuje.

Tour de France to wielki sport, chwała I uznanie, ale posiada także swoją ciemną stronę. To wyścig pełen sprzeczności – doskonałe przedsięwzięcie marketingowe, utrwalające na wieki swoich bohaterów, ale także bezwzględne, wyniszczające. W książce Moore’a możemy prześledzić rozwój wielkich gwiazd i obserwować ich zmierzch. Możemy zobaczyć jak jeden szczęśliwy zbieg okoliczności wynosi kolarza na piedestał i jak jedna pomyłka go z niego strąca. I jak bardzo to wymagający sport, przeznaczony dla najsilniejszych (fizycznie i psychicznie).

Dzięki wspaniałemu wstępowi – rozmowie redaktora Tomasza Jarońskiego z Dariuszem Baranowskim (pięciokrotnym uczestnikiem Wielkiej Pętli) oraz interesującemu posłowiu Adama Probosza dostajemy także historię (w pigułce) polskich występów w Tourze. Miejmy nadzieję, że i nasi sportowcy odegrają (a wiele na to wskazuje) jeszcze czołowe role w najważniejszym starcie sezonu i tym samym zapiszą się w historii i przyszłych publikacjach.

„Tour de France. Etapy, które przeszły do historii” to inspirująca opowieść, dokumentująca wyczyny herosów i niechlubne wybryki oszustów. To wachlarz barwnych osobowości, tworzących legendę Tour de France. Wreszcie – to książka o zwykłych ludziach (przeżywających te same problemy co my), którzy dokonują rzeczy niezwykłych. Publikacja Moore’a to mnóstwo fascynujących anegdotek, interesujących myśli, oryginalnych komentarzy. Skarb kibica kolarstwa!