Saga o jarlu Broniszu. Tom 2. Śladem wikingów
Władysław Jan Grabski

23 kwietnia 997 roku z rąk pogańskich Prusów ginie biskup Wojciech. Mniej więcej w tym samym czasie dochodzi do ślubu szwedzkiej królowej-wdowy Świętosławy-Sygrydy z duńskim królem Swenem Widłobrodym. Odrzucony zalotnik, władca Norwegii Olaf Trygvasson tylko pozornie godzi się z porażką. W tajemnicy przygotowuje zemstę, która uderzy zarówno w Sygrydę, jak i w Bronisza, w którego działaniach upatruje (zresztą zupełnie słusznie) przyczyn swojego niepowodzenia. Po królewskim ślubie Bronisz przebywa na wyspie Chycinie niedaleko Wolina. Stanowi ona własność jego przyjaciela Dzika oraz jego sióstr, które są kapłankami arkońskiego Światowida. Jedna z dziewcząt, Miłka, ma specyficzny dar - dotykając przedmiotu należącego do jakiejś osoby potrafi powiedzieć co dzieje się z właścicielem. Bronisz prosi ją o wróżbę dotyczącą Helgi. Z widzenia Miłki oraz relacji przybyłego z Norwegii sługi wyłania się tragiczna historia dziewczyny - żądny zemsty Olaf wydał narzeczoną Bronisza za mąż za angielskiego wodza. Mąż obiecał co prawda, że małżeństwo będzie tylko teoretyczne, jednak wywiózł Helgę do Anglii i uwięził w swoich ziemiach. Bronisz postanawia zorganizować wyprawę ratunkową. Drugi tom sagi nosi tytuł "Śladem Wikingów" i opowiada o organizacji i przebiegu wyprawy do Anglii. Bronisz szuka poparcia u polskiego księcia oraz władców Danii, inwestuje większość swojego majątku, zwraca się o pomoc do przyjaciół, wreszcie udaje sie do Jomsborga, Słusznie rozumując, że co prawda jomswikingom los jego narzeczonej jest obojętny, ale wezmą udział w wyprawie skuszeni wizją łupów wojennych. W tym tomie jest jakby mniej polityki, za to sporo dowiadujemy się o zwyczajach mieszkańców północy, o sposobie żeglowania - Wikingowie pływali według gwiazd, potrafili wykorzystać prądy morskie, a ich statki były w tamtym czasie najbardziej zaawansowane technicznie. Sporo miejsca poświecił autor również sprawom religijnym: siostry Dzika odkrywają przed Broniszem kulisy działania chramu w Arkonie, natomiast w Anglii Helga ma możliwość bliżej poznać rzeczywistość klasztorną. Na koniec słów kilka o samym wydaniu "Sagi". Zdarzało się przy poprzednich edycjach, że powieść wydawana była w jednym tomie. Siłą rzeczy były to grube, nieporęczne tomiszcza, z drobnymi literkami. Na szczęście Replika wydała sagę w trzech tomach, z przyjazna dla oka czcionką i na lekko kremowym papierze. Zachęcam do lektury, a sama nie mogę się doczekać zakończenia tej historii, czyli trzeciego tomu noszącego tytuł "Rok tysięczny".

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

To obszerna powieść historyczna, w której postacie historyczne przeplatają się z bohaterami fikcyjnymi. To taka solidna powieść historyczna. Podkreślam to słowo, bo obecnie wiele tzw. powieści historycznych kompletnie nie jest opartych na tamtej mentalności i brakuje im realiów epoki, o języku nie wspominając. Tutaj jest inaczej, co jak podkreślono w przedmowie, było o tyle trudne dla autora, że pisał to w czasie okupacji niemieckiej, a jak wiadomo, raczej do czytelni Biblioteki Narodowej dostępu nie miał, nie wspominając o braku źródeł historycznych o Polsce z tej epoki. Zdaje się, o ile mam wiedzę, że były takie źródła w sagach skandynawskich.
W warstwie historycznej bardzo ciekawie oddał autor charaktery trojga książęcego rodzeństwa: Bolesława, Świętosławy i Adelajdy. Historyczny był też Wojciech i Otton, a pewnie i kilkoro innych. Podają to przypisy. Najważniejszy był Bolesław, z tą swoją dalekosiężną postawą króla, który wprowadził Polskę w drugie tysiąclecie, a jednocześnie ze źle podjętymi decyzjami osobistymi, głównie chodziło o ukrzywdzenie syna Bezpryma, a postawienie na Mieszka, chyba błędnie, jak pokazała historia. Dzieje, w których rozgrywa się akcja, to czas wielkomocarstwowej Polski, w której siła słowiańska stawiała opór sile germańskiej i nordyckiej. Ten wybór jest uzasadniony momentem, w którym powstawała powieść, czyli w czasie II wojny światowej. I tym tłumaczyłam sobie patetyczność rozmów bohaterów o wierze i przeznaczeniu, o dobru i złu w trzecim tomie. Jest to powieść w stylu Kraszewskiego, z tą dokładnością detali, z realiami epoki, z tym skupieniem się na postaciach i miejscach. Tu też mamy oddane opisy miejsc i postaci. Autor nie spieszy się. Czytelnik ma wrażenie, że chce się przenieść w tamte czasy i na czas 'pobytu' w lekturze pobyć tam, w czasach Bolesława, Świętosławy i Bronisza.
Główny wątek powieści tworzą postacie fikcyjne rycerza Bolesławowego Bronisza i dwórki Świętosławowej Helgi. To takie trochę 'Ogniem i mieczem', ale mniej przygodowe. Ich perypetie są okazją dla narratora do pokazania Polski, wybrzeża Bałtyku, Skandynawii i Anglii z przełomu tysiącleci. To czas fanatyzmu religijnego i pragmatycznej polityki, w której zmienia się postać świata i stare musi być zastąpione nowym. W tym czasie miłość nie zawsze zwycięża, a najmniej zwycięża u królów, ale i u maluczkich ma szansę, jeśli za tym stoi fortuna i pozycja społeczna. W każdym razie tworzenie nowego obrazu Europy, w którym Polska jest rozgrywającym, i rozszerzanie się chrześcijaństwa to dwa wątki, na tle którym osadzona została akcja powieści. Mnie osobiście najbardziej do serca przemówiły fragmenty, w których opowieść rozgrywa się w domu Bronisza i jego brata, bo to mi przypomina 'Starą baśń', no i jest po prostu i zwyczajnie pełne zwykłych spraw, tylko że tysiąc lat temu oraz fragment z ośrodka kultu Światowita, w którym mieszkały Miłka, Wanda i Bożena. Wadą powieści jest to, co stanowi o tym, że to jest dobra powieść historyczna, czyli solidność opisów, ich obszerność. W dzisiejszych czasach czytelnik woli szybsze powieści. Na pewno jednak książka pozostanie w mej pamięci i na pewno zgodnie z zamiarem autora przenosi ona czytelnika i inną epokę, tak że czujemy ten żar nawracania i tę radość kształtowania Europy, w której Polska była uczestnikiem.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)