Rowerem przez II RP. Niezwykła podróż po kraju, którego już nie ma
Bernard Newman

II RP w oczach Brytyjczyka.

Trzeba przyznać, iż autor tej publikacji obieżyświat to niezwykły- rowerem zwiedził Polskę. Słucha przy tym ludzi z różnych grup społecznych, chłopów, ministrów, polityków tamtych czasów. Podróżnik potrafił i chciał słuchać; ufał swoim rozmówcom. Największym atutem Bernarda Newmana jest zmysł obserwacji (choć nie zawsze trafnej).  Jego zapiski są szczegółowe, zawierają wiele ówczesnych ciekawostek. Brakuje mu jednak cierpliwości i dociekliwości, umiejętności podstawowej wśród reportażystów. Przed przystąpieniem do lektury, warto zwrócić uwagę na objaśnienia tłumaczki.

Nie podzielam jednak optymizmu autora, który pisze: Kiedy w ostatnich dniach wojny Polska ponownie się narodziła, nie miała lepszego przyjaciela ani życzliwszej duszy od Anglii. Fakty historyczne świadczą o czymś zupełnie innym. Dalej Newman ubolewa nad chłodnymi relacjami, doszukując się rozmaitych przyczyn: Czy powodem był sojusz Polski z Francją [...]. Czy też młodzieńcze wyskoki odrodzonego i lekkomyślnego państwa? Czy fatalne potknięcie BBC, które sugerowało, że to Polska była w Europie główną siłą podżegającą do wojny?

Mimo kontrowersyjnych sformułowań podróżnik wzbudza sympatię, docenia nas za dobrą i tanią kuchnią. Swoją podróż rozpoczyna od Gdańska, odwiedził też Warszawę, Poznań, Kaszuby. W swojej niestrudzonej wędrówce Bernard Newman zahaczył o Kraków, Puszczę Białowieską, Częstochowę. Nie przepada za Lwowem i Wilnem.

Przemierzając Polskę, globtroter nie szczędzi nam słów krytyki: Widziałem mnóstwo pięknych kobiet, ale mówić, że generalnie Polki są piękne to gruba przesada [...]. Przeciętna Polka nie jest szczególnie urodziwa. Jej najbardziej atrakcyjną cechę stanowi głos, spokojny i melodyjny. Jej figura [...] budzi przerażenie. Polka jest duża i silna; ma krępe, bynajmniej nie szczupłe ciało, nogi grube, a twarz pozbawioną czystości rysów.

Bernard Newman zdobywa się też na uznanie: Wieśniaczki są bystre i inteligentne, kobiety wykształcone bez wyjątku olśniewające. Posługuje się też propagandowym frazesem o polskości Śląska. I to, co przeszkadza mu w naszym narodzie, u innych nacji już niekoniecznie.

Jest to reportaż o Polsce, którą autor przemierzył swoim rowerem zwanym George'm (z którym w czasie podróży rozmawia) w 1934 roku. Pozycja jest dosyć ciekawa i świetnie mi się ją czytało, ale nie pozbawiona jest wielu wad. Wiele z nich wynikło raczej z niewiedzy autora, ale nie wszystkie.
Strasznie mnie denerwowało nazywanie Mickiewicza i Piłsudskiego Litwinami, dzielnicy żydowskiej gettem, czy pisanie, że w Wilnie i okolicach mieszka garstka Polaków, co miało dowodzić, że to miasto nie powinno być w granicach Polski, podczas gdy rocznik statystyczny z tamtego okresu podaje, że Wilno zamieszkiwało prawie 67% Polaków. Autor wyraźnie krytykuje wcielenie Wilna w granice II RP. Poza tym możemy dowiedzieć się jakie to Polki są brzydkie, ale za bywają inteligentne (wielki dobrodziej z pana Newmana) i że właściwie oprócz Mickiewicza nie doczekaliśmy się żadnego wybitnego poety, za to król Władysław Jagiełło wyglądał według autora jak potwór (mam świadomość, że nie był podobny do aktora grającego w "Koronie królów", ale dlaczego od razu miałby mieć aparycję potwora?). Najgorsze zaś dla mnie było bagatelizowanie, a nawet pochwała rodzącego się w Niemczech faszyzmu.
"Fala nazizmu może dokonać wiele dobrego, niezależnie od jego licznych ekscesów, gdy zetknie się z twardą rzeczywistością. Niemcy odzyskały dziś szacunek do siebie samych, a jeśli zdołają uniknąć arogancji, rysuje się przed nimi jasna przyszłość. Bardzo niedobrze by się stało, gdyby Anglicy przestali odwiedzać Niemcy z powodu strasznych opowieści rozsiewanych przez nerwowe starsze panie lub wygnanych Żydów, a do tego, rzecz jasna, przesadzonych do tego stopnia, że nawet ich twórcy nie mogą ich rozpoznać, gdy obiegłszy świat, wracają do nich. Doktryna nazistowska nigdy nie była tak groźna, jak ją często przedstawiano."
Wszyscy wiemy jak doktryna nazistowska okazała się niegroźna i ile prawdy było w "opowieściach starszych pań i wygnanych Żydów". Kuriozalny jak dla mnie tekst, może w 1934 roku autor nie mógł wiedzieć jak to się wszystko potoczy, ale były już ku temu pewne przesłanki.
Podsumowując: ciekawa książka i warta przeczytania, ale zawierająca mnóstwo nieprawdziwych informacji. Wielki plus dla wydawnictwa za przypisy, które prostują niezgodne z prawdą informacje podawane przez autora.