Rasputin
Douglas Smith

Szalony mnich odarty z mitu

Grigorij Rasputin stał się inspiracją do powstania wielu filmów, hitu disco, a jego postać pojawia się nawet w animacji dla dzieci. Czy któreś z tych przedstawień było prawdziwie, lub przynajmniej bliskie prawdy? Nie. Przez ponad 100 lat na jego temat powstały setki plotek i pomówień, najczęściej absurdalnych. Żaden z „badaczy” losów faworyta rodziny carskiej nie włożył wysiłku, by zadbać o rzetelność swoich opracowań. Żaden, oprócz Douglasa Smitha. On jeden miał odwagę zerwać z kontrowersyjnymi teoriami i stworzył monumentalną i najbardziej wiarygodną relację wydarzeń, które zmieniły oblicze Rosji.

Smith nie skupia się jedynie na życiorysie Rasputina, ale opisując tło społeczne, mentalność ludzi oraz ich religijne poszukiwania, ukazuje, że Rasputin nie był jedynym duchowym przywódcą, a jego sukces opierał się w dużej mierze na tym, że Rosja była wówczas podatnym gruntem dla wszelkiego rodzaju mistycznych przewodników. Autor skrupulatnie odsiewa plotki na temat religijnej działalności Grigorija, a obraz który powstaje, daleki jest od kontrowersji, choć w dalszym ciągu interesujący.

Największym sukcesem tej pozycji, jest ukazanie w przejrzysty sposób prawdziwych przyczyn obalenia caratu. Faktem, który boleśnie rzuca się w oczy, jest nieudolność pary carskiej w sprawowaniu władzy. Bezpodstawna wiara cara i carycy, że jakakolwiek sfera życia jest ich prywatną sprawą, jest wręcz nieprawdopodobna, a fascynacja tak egzaltowanym człowiekiem, jak Rasputin szokuje. Upór Aleksandry i konsekwentne postępowanie na przekór opinii publicznej, przypomina dwuletnie dziecko, które tupie nogami i wrzeszczy, bo zamiast obiadu woli zjeść słodycze, choć wie, że rozboli je od tego brzuszek. Trudno uwierzyć, że para carska była aż tak naiwna i wierzyła, że wieloletnie ignorowanie społeczeństwa nie przyniesie ze sobą żadnych konsekwencji. Wszystkie te fakty i wydarzenia Smith podaje bezstronnie, pozwalając czytelnikowi na wyrobienie sobie własnej opinii.

Kim więc był Rasputin? Z pewnością niezbyt wykształconym chłopem z małej syberyjskiej wsi, który został duchowym przewodnikiem, ale nie szarlatanem, przywódcą sekty, kochankiem carycy i faktycznym panem Rosji. Grigorij przede wszystkim stał się ofiarą spisków i układów politycznych. Znienawidzony przez monarchistów, za zdobycie dużych wpływów, znienawidzony przez komunistów, jako  domniemana przyczyna klęsk Rosji. Rasputin – symbol upadku, a przede wszystkim unaocznienie wszystkich problemów toczących Imperium Rosyjskie.

Biografia autorstwa Douglasa Smitha to dzieło zbudowane na potężnej ilości źródeł, zweryfikowanych pod względem ich wiarygodności. Jego odarty z kontrowersji i mitów obraz wydarzeń jest najbardziej prawdopodobnym z dotychczas przedstawionych i choć Rasputin jest w nim daleki od ideału, to jednak po ponad stu latach przywrócono mu ludzką twarz. Kłamstwa na temat szalonego mnicha zapewne będą powielane  jeszcze wielokrotnie, jednak książka Smitha staje się pierwszym krokiem na drodze do prawdy.

Chyba jedyna pełna i całościowa analiza życia Rasputina. Niewątpliwą i największą zaletą jest branie pod uwagę wszystkich źródeł historycznych i dowodzenie (czasami niemożliwe, co jest zaznaczane) tej najbliższej prawdzie wersji. Autor nie ulegał plotkom (choć brał je pod uwagę), analizował z twardą konsekwencją wszystko. Super zdjęcia, fotografie rękopisów, masa przypisów.
Czasami przeszkadzało zbytnie rozwlekanie się nad postaciami pobocznymi, ale to tylko malutki minusik. Jeśli kogoś interesuje temat Carskiej Rosji - polecam!