Nad Niemnem trafiło do rąk czytelników w przededniu 25. rocznicy powstania styczniowego i w sposób zawoalowany - na tyle, na ile pozwalała carska cenzura - miało uczcić pamięć bohaterów narodowego zrywu.
Eliza Orzeszkowa w swej epickiej powieści daje obraz polskiego zaścianka na wielobarwnym tle kresowej rzeczywistości, przedstawia ludzi, którzy poprzez zachowanie tradycyjnych wartości przyczyniają się do utrzymania narodowej tożsamości. Historia miłości Justyny Orzelskiej i Janka Bohatyrowicza przedstawiona jest na tle dziejów dwóch szlacheckich rodów: Korczyńskich i Bohatyrowiczów.
Nad Niemnem, zachwycające erudycją i kunsztem literackim, na stałe weszło do kanonu narodowego piśmiennictwa i stało się jednym z najwybitniejszych dzieł literatury polskiej. Na podstawie książki przygotowano kilka adaptacji filmowych i serial.
Informacje dodatkowe o Nad Niemnem:
Wydawnictwo: Bellona
Data wydania: 2017-06-22
Kategoria: Literatura piękna
ISBN:
Liczba stron: 624
Język oryginału: polski
Kup książkę Nad Niemnem
Zobacz także
Nad Niemnem - opinie o książce
Przyznam szczerze, że „Nad Niemnem”, kiedy czytałam je w szkole średniej (wtedy jeszcze czytało się całe), podobało mi się średnio. Potraktowałam to jak dość oryginalny romans, ale wszelkie opisy przyrody omijałam szerokim łukiem. W ramach akcji wracania do klasyki, postanowiłam jednak sięgnąć po tę powieść ponownie – i wiecie co? Tym razem to właśnie opisy przyrody podbiły moje serce! Tak wręcz słychać szum Niemna, czuć ciepły wiatr, widać barwy dojrzałych kłosów zbóż, chylących się do ziemi… Niesamowita wrażliwość i malarskość opisów sprawiają, że czytając tę książkę, widzi się i czuje tę przyrodę, tę piękną okolicę.
Wiem, wiem – to powieść tendencyjna, a więc trochę moralizatorska i tak dalej. Ale moim zdaniem nie jest przez to mniej wartościowa – może dlatego, że u Orzeszkowej ten dydaktyzm nie jest przejaskrawiony, są u niej miejsca na półcienie i bohaterów, którzy nie są czarno-biali. Wielu zarzuca tej powieści, że jest przestarzała, nieaktualna. No fakt, że niektóre z zaprezentowanych problemów już nas nie dotyczą, ale czy wszystkie? Moim zdaniem zarówno pamięć o przeszłości, pielęgnowanie tradycji, jak i szukanie swego miejsca w świecie – to tematy zawsze aktualne i ważne. Nie nudziłam się ani przez moment, choć przecież wiedziałam doskonale, jak to się skończy – więc chyba jednak nie jest przestarzała. Orzeszkowa stworzyła bogate postacie, którym musi się kibicować – para Janek i Justyna jest może niezbyt wyrazista i wypada nieco blado na tle innych postaci – jak choćby Benedykta, Witolda czy Kirłowej. Tę ostatnia postać doceniłam i zrozumiałam dopiero teraz – wcześniej wydawała mi się trochę żałosna, z tym pozwalaniem mężowi na hulanie, a teraz spostrzegłam jej dramat – to nie był czas, kiedy kobieta mogła sobie pozwolić na tupnięcie nogą i powiedzenie: „Jak masz zamiar tak się zachowywać, to się rozstańmy” – tym bardziej że miała pod opieką dzieci.
Inaczej też po latach spojrzałam na Emilię Korczyńską – w liceum uważałam ją za zdziwaczałą hipochondryczkę, a dziś było mi jej żal. Egzaltowana, romantyczna panna uwielbiająca poezję i sztukę, poślubiła mężczyznę, który podzielał jej uniesienia i zachwyty – lecz trudy życia pod zaborem zmusiły go do zmiany priorytetów. Benedykt musiał stanąć twardo na ziemi, nie mógł dalej nurzać się w poezji, musiał walczyć o to, by nie stracić majątku – więc Emilia została sama ze swoimi niespełnionymi marzeniami i tęsknotami za byciem zwiewną królewną i ubóstwianą kochanką.
Spodobała mi się także odwaga Justyny – bo teraz dopiero zrozumiałam, ile trzeba było siły, żeby zdecydować się odejść z dworku i zamieszkać w wiejskim gospodarstwie. No i ile determinacji – żeby odrzucić zaloty hrabiego, a wybrać – przedstawiciela zubożałej szlachty, który pracuje na roli. Wiadomo, że kibicowałam ich miłości, ale przyznam, że chciałabym przeczytać „Nad Niemnem – dziesięć lat później” – czy Justyna nie żałowała swej decyzji i jak jej się żyło w chłopskiej zagrodzie, kiedy już poznała tę pracę na co dzień, a nie tylko – przy okazji wizyt w Bohatyrowiczach. Mam nadzieję, że oboje byli szczęśliwi.
Komu ta książka może się spodobać? Myślę, a nawet na własnym przykładzie – jestem pewna – że do niej trzeba dojrzeć. Nastolatki raczej się nie zachwycą – natomiast osoby dojrzałe docenią piękno opisów, niezwykły rytm powieści, no i uniwersalny przekaz, jaki niesie.
Podsumowując: udane ponowne spotkanie z niezbyt lubianą w przeszłości lekturą szkolną. „Nad Niemnem” zachwyciło mnie swą malarskością i bijącym z każdej strony uczuciem do polskiej ziemi – bez zadęcia i nadmiernego dydaktyzmu. Piękna książka.
Nad Niemnem to bardzo dobry przykład, jak poprzez szablonową i schematyczną interpretację, która jest dokonywana w szkole, można zniechęcić do tej lektury. Oczywiście, że jest patriotyzm i problem klasowości, ale to przede wszystkim opowieść o pewnej społeczności z całą galerią różnorodnych postaci, o odmiennych doświadczeniach, motywacjach, pragnieniach, postawach. I chociaż na pierwszy rzut oka mogą się one wydawać zbyt jednowymiarowe, to nie można odmówić Orzeszkowej, że każda z nich jest wyrazista a w miarę rozwijania się fabuły zaczynamy rozumieć, dlaczego taka jest, jakie doświadczenia ją ukształtowały. I chociaż Nad Niemnem ukazało się po raz pierwszy w 1888 roku, nie jest aż tak bardzo nieaktualne. Sporo jest tu ważnych tematów też dzisiaj - społeczeństwo obywatelskie, branie odpowiedzialności za siebie, swoje wybory, ale też za ludzi, którzy w jakiś sposób od nas zależą, pozycja kobiet, rola edukacji, dążenie do porozumienia i współpracy nie tylko w ramach swojej "bańki", ale też patrzenie szerzej, z różnych punktów widzenia. To, co dla mnie jest najważniejsze, co jest istotą tej książki to nadanie swojemu życiu jakiegoś kierunku, celu, do którego się dąży - utrzymanie rodziny, dbałość o to, co posiadamy, przywiązanie do miejsca, w którym żyjemy, szerzenie postępu, wiedzy wśród prostych, niewykształconych ludzi, walka o wolność zarówno tę w wymiarze jednostkowym, jak i szerszym (społecznym, narodowym). I tu mamy Benedykta, Martę, Janka Bohatyrewicza. To ludzie, którzy wiedzą, po co budzą się każdego ranka i nie znają takiego uczucia jak nuda. Wcale nie śmiałabym się aż tak bardzo z Emilii, która jest przecież wytworem wychowania "dworkowych" kobiet w tamtych czasach - ma leżeć, pachnieć i być ozdobą dla męża. Ale to w gruncie rzeczy smutna postać - ta kobieta, chociaż pewnie nie jest tego do końca świadoma, cierpi, bo nie widzi sensu w swoim życiu, a nie widzi go, bo nie przygotowano ją do tego, aby go poszukiwać, aby wykazać własną inicjatywę. To, że zwraca uwagę na rozwój "duchowy", to przecież nic złego. On też powinien być, ale robi to naiwnie, infantylnie. Ale jest też w niej dążenie do prawa samostanowienia o sobie, gdy walczy o swoją niezależność finansową, co w tamtych czasach wśród kobiet należało raczej do rzadkości. Doceniam u Orzeszkowej właśnie ten niemal feministyczny rys, gdy przedstawia kobiety, jako te, które mają prawo do własnych decyzji (Justyna, mimo wszystko Emilia, Jadwiga Domuntówna prowadząca samodzielnie gospodarstwo i radzi sobie z tym świetnie, Elżunia, która tego swojego "malutkiego" męża nie traktuje jak pana i władcy, ale to ona gra pierwsze skrzypce w tym związku). Ważny dla mnie jest też wątek Zygmunta. Jego rozmowa z matką, w trakcie której zarzuca jej, że to do czego go wychowała, a to, jakie faktycznie ma możliwości, to dwie różne rzeczywistości. I tutaj naprawdę go rozumiem, bo to temat bardzo aktualny i dzisiaj. Te frustracje, które przeżywają młodzi ludzie, po tym, jak rodzice im wpajali, że "w życiu możesz wszystko" i "jaki jesteś wspaniały/a", a tak naprawdę do tego życia ich nie przygotowali A te tak krytykowane opisy przyrody? To one właśnie tworzą nastrój, pobudzają naszą wyobraźnię, pozwalają zobaczyć ten świat, w którym przyszło żyć naszym bohaterom.
Cóż tam długie opisy przyrody i wyłaniająca się z co drugiej wypowiedzi bohaterów pochwała dla pracy, skoro mamy tak piękną opowieść o miłości, która wspólnym życiowym celem podtrzymywana może być przez całe życie i o miłości, która choć niespełniona, przetrwać potrafi długie lata.
"Nad Niemnem" należy do literatury tendencyjnej, jednak nie przeszkodziło mi to w interpretacji dzieła na mój własny sposób. Niestety nie jestem fanką takich dzieł, nawet jeżeli są one dobre. Książka zawiera piękne opisy przyrody, nic dziwnego - w końcu sama autorka bardzo się nią fascynowała. Pomimo wszelkich historycznych i realistycznych aspektów, odczułam w niej nutkę bajeczności - chociażby przez rzekę - Niemno, która zdawała się być centrum całego świata przedstawionego. Jeżeli chodzi o postaci - nie porwały mnie ich charaktery. Emilia, w moich oczach przesadzona hipochondryczka, chociaż nieszczęśliwa i uwięziona we własnym życiu - nie zdobyła mojej sympatii. Justyna, młoda kobietka, już bardziej wydała mi się bliższa, niestety była jednocześnie pusta niczym wydmuszka i bez wyrazu. Najbardziej spodobały mi się wątki historyczne oraz pokoleniowe (pokolenie sprzed i po powstaniu). Mowa ezopowa widoczna w powieści odnosi się do upadku powstania styczniowego, co autorka sprytnie ukrywa między wierszami.
Książka nr 1 na liście ulubione. Wracam do niej przynajmniej raz do roku od czasów szkolnych. Czytając ją poraz x-nasty wciaz jestem zachwycona i ciekawa dalszych przygód bohaterów. Po prostu uwielbiam !
"Życie kobiety to wiecznie gorejący płomień miłości – powiadają jedni. Życie kobiety to zaparcie się – twierdzą inni. Życie kobiety to macierzyństwo...
W wielkim mieście wielkich Niemiec Joanna Lipska codziennie przechodziła około wielkiego gmachu, którego front teraz właśnie rozszerzano j przyozdabiano...
"Kochać to ufać i w dwa serca naraz spoglądać jak w czyste zwierciadła, razem iść drogą długą i czystą, a u jej końca móc dwa swe imiona wypisać złotem przywiązania niezłomnego i zwyciężonych wspólnie postrachów życia".
Więcej