Matryca. Jak DNA programuje nasze życie?
Robert Plomin

"DNA to największa systematyczna siła – matryca – która sprawia, że jesteśmy."

Fascynująco i aktywizująco snuje się wizje genetycznej przyszłości człowieka. Tematyka bardzo mnie przyciąga, zwłaszcza, że w ostatnich dziesięcioleciach jesteśmy świadkami wielu przełomowych odkryć w badaniach struktur i funkcji DNA. To, co wyczytałam w książce, różni się od tego, co nauczano mnie w szkole średniej w klasie biologiczno-chemicznej. Obecny stan wiedzy nie tylko wywrócił do góry nogami postrzeganie świata, społeczeństwa, otoczenia, jednostki i rozumienia nas samych, ale również uległ zdumiewającemu uszczegółowieniu. W aspekcie determinacji osoby, określenia zespołu względnie trwałych cech jednostki, różniących ją od innych jednostek, wyszliśmy z ery środowiskowej a wskoczyliśmy w geny, co zaowocowało dalekosiężnymi konsekwencjami dla cywilizacji. Odkrycia genetyczne znalazły przełożenie na grunt psychologii, nowych tez i interpretacji. Zaledwie 1% DNA stanowi o naszej indywidualności.

I właśnie zerkanie na psychologię z perspektywy genów dominuje w publikacji. Robert Plomin, profesor genetyki, dzieli się spostrzeżeniami i wynikami badań przeprowadzonymi przez jego zespół w ciągu trzydziestu lat. Wiele z przytoczonych podsumowań i wniosków zaskakuje, wzbudza kontrowersje, skłania do refleksji i dalszych poszukiwań odpowiedzi. Jesteśmy świadkami reorganizacji założeń mechanizmów i praw rządzących psychiką i zachowaniami człowieka. Z niedowierzaniem odrzucamy tezę, że to nie rodzicielstwo, edukacja, życiowe doświadczenia, a geny są najważniejszym faktorem nas kształtującym, że wyjaśniają połowę zmienności psychicznej, że odpowiedzialne są za osobowość, zaburzenia i cechy poznawcze, przypisują określone predyspozycje i skłonności. Bo to właśnie DNA jest systematycznym, stabilnym i nieprzemijającym z czasem źródłem, siłą tego, kim jesteśmy, kim możemy być.

W pierwszej części książki autor zwięźle przedstawia metody używane w genetyce, skupia się na eksperymentach społecznych i biologicznych. Przybliża pięć najistotniejszych odkryć ostatnich dekad w genetyce. Składnia genetyczna w miarach środowiskowych, amplifikacja genetyczna z wiekiem, związki genetyczne między normalnym a anormalnym zachowaniem, brak konkretnego przypisania genów do konkretnych cech, i ostatnie, dzieci dorastające w tej samej rodzinie są od siebie tak różne, jak te wychowujące się w zupełnie różnych domach. Wszystko popiera ciekawie przedstawionymi wynikami badań. W drugiej części publikacji przybliża podstawowe pojęcia z dziedziny DNA, tak aby lepiej zrozumieć elementy dokonującej się rewolucji w psychologii.

Książkę czytałam z entuzjazmem i przyjemnością. Przyjazny styl narracji, każdy się w niej odnajdzie, nawet osoby, które na co dzień nie mają do czynienia z genetyką i psychologią. Z jednej strony daje ogólne zrozumienie zagadnień, tak aby łatwo było się w nich poruszać, z drugiej przytacza wyczerpujące informacje, które zainteresują osoby bliżej zaznajomione z obiema dziedzinami. Przebija wysokie zrozumienie tematyki, pasja odkrywania, chęć zgłębiania tajemnic. Nie jest to jednak lektura, którą można szybko pochłonąć, wymaga kilka wieczorów uważnego czytania, tak aby jak najwięcej zrozumieć, dostrzec zależności, przekonać się do wysuwanych idei i sugestii. Popularnonaukowa przygoda, do której, za jakiś czas, po poznaniu podobnych publikacji, chętnie powrócę, dla lepszego zrozumienia, docenienia, być może pokuszenia się o polemikę, choćby z ujęcia struktur społecznych, polityki równych szans, mobilności. 

bookendorfina.pl