Kabalista z Pragi
Marek Halter

Przyjmiecie obcego, pokochacie go, jakby był jednym z was, bo sami byliście obcymi w Egipcie. ["Księga Rodzaju"] Czy pamiętacie postać starotestamentowego Golema? Czy widzieliście kiedyś pomnik Maharala w Pradze? Czy wiecie, po co człowiek ulepił z gliny olbrzyma na swoje podobieństwo? Jeśli do tej pory nie słyszeliście legendy o narodzinach praskiego Golema, to koniecznie musicie zapoznać się z historią, którą opowie Wam narrator powieści Marka Haltera pt.: "Kabalista z Pragi". Podczas lektury przeniesiemy się do XVI-wiecznej Pragi, by dzięki opowieści Dawida Gansa poznać losy narodu żydowskiego zamieszkującego tamtejsze getto. Już od pierwszych kart książki staniemy się świadkami przysięgi złożonej sobie przez dwóch zięciów wielkiego rabina Jehudy L?w ben Bezalela, znanego jako Maharal. W miarę rozwoju fabuły, czyny największego kabalisty wszech czasów przyćmią jednak inne wątki powieści, stopniowo doprowadzając nas do tajemniczej postaci Golema, niemego strażnika mieszkańców Pragi. Spisania historii Maharala i stworzonego przez niego olbrzyma podjął się znany żydowski pisarz polskiego pochodzenia. Przygotowanie merytoryczne Marka Haltera, ogromna wiedza o kulturze swojego narodu i niebywały talent pisarski zapewniły "Kabaliście z Pragi" europejski rozgłos. Na kartach tej książki legenda o stworzeniu Golema odżywa na nowo, zachęcając nas do literackiego przyswajania sobie ogromnego dorobku kulturalnego Narodu Wybranego. "Kabalista z Pragi" to powieść, w której każdy znajdzie coś dla siebie. Znawców żydowskiej tradycji zachwyci postać Golema, miłośników XVI - wiecznej Bohemii przyciągnie obraz renesansowej Pragi, historyków zaś bez reszty pochłoną ówczesne zmiany na stolcu cesarskim, które przyniosły panowanie Rudolfa II Habsburga, miłośnika okultyzmu i kabalistyki. W tej opowieści nie zabraknie również wątków typowo polskich. W końcu sam Maharal był swego czasu rabinem Poznania, a całą XVI - wieczną Europą wstrząsnął w owym czasie toruński astronom, Mikołaj Kopernik, którego sylwetkę narrator przedstawi w jednym szeregu z czołowymi postaciami renesansu, jak: Galileo Galilei, Tycho Brahe, czy Giordano Bruno. Podczas lektury książki Marka Haltera wprost nie mogłam wyjść z podziwu, w jaki wprawiała mnie wiedza autora i jego niebywała dbałość o szczegóły. Wszystkie wydarzenia historyczne i legendarne zostały w "Kabaliście z Pragi" połączone w jedną, spójną całość, która od początku do końca wzbudza zainteresowanie czytelników. Autor unika zbędnych opisów, stroni od przedstawiania nieistotnych wydarzeń i dba o to, byśmy ani na chwilę nie przestali wierzyć w potęgę i moc Golema. Jego powieść to wzorcowy przykład połączenia literatury i tradycji żydowskiej, rzadko spotykany na księgarskich półkach. I choć przerażająca okładka "Kabalisty z Pragi" może u niektórych wywołać pewne obawy, to wnętrze książki z pewnością wzbudzi u odbiorcy jedynie pozytywne wrażenia.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Judaizm, wraz z całym swoim kulturowym dorobkiem, stanowił od zawsze obiekt nienawiści i dyskryminacji, wcześniej czy później, przeradzającej się jedynie w prawdziwy konfilkt na tle światowym. Rosnąca nieustannie niechęć i uprzedzenie, niewątpliwie miały swoje źródło w postawie antysemickiej, która argumentowana była powodami religijnymi, gospodarczymi lub politycznymi. Często oskarżeni o bezbożne praktyki czy okultyzm Żydzi, skazani byli na życie nacechowane agresją i przemocą płynącą ze strony dawnych chrześcijan. Wprawy krzyżowe, prześladowania, konfiskata majątków, palenie synagog czy powstawanie wydzielonych osad, to tylko kilka z całej palety zbrodni, które boleśnie ich doświadczały. Stąd, przy bezwzględnym obrazie szykanowania i prześladowania Żydów, nieodłączna jest występująca w podaniach i legendach postać Golema, czyli utworzonej z gliny na kształt człowieka istoty, pozbawionej duszy, która miała na celu obronić praskich Żydów przed agresją ówczesnych chrześcijan. Postać potężnego i nieustraszonego Golema przedstawiona jest w najnowszej powieści Marka Haltera - ,,Kabalista z Pragi", którą miałam okazję przeczytać.

 Autor przenosi czytelnika wprost do XVI-wiecznej Pragi, gdzie wśród ogólnej atmosfery nienawiści skierowanej w stronę ludności żydowskiej, poznajemy jednego z jego uczonych mieszkańców - Dawida Gansa, który zamieszkuje tamtejsze getto. Za pośrednictwem jego skromnej, acz niezwykle wykształconej postaci, autor przybliża czytelnikowi kulturę żydowską, panujące wówczas zwyczaje i tradycje, które stanowią niepodważalną lekcję, nie tylko samej historii, ale również judaizmu. Religii, która dla większości osób, znana jest jedynie dzięki źródłom, które oferują suche oraz mało interesujące fakty.

 
Dawid Gans, po śmierci swojego mentora i Mistrza, zgodnie z jego wolą, wyrusza do Pragi, gdzie ma pobierać dalsze nauki u wybitnego rabina - Maharala. Mężczyzna szybko znajduje uznanie w oczach słynnego rabina, niejednokrotnie przy tym wypełniając jego rozkazy i prośby. Praga, która ściągała wówczas na swoje ziemie coraz to znamienitsze postacie, przyczyniając się go szybkiego rozwoju miasta, stała się również centrum prawdziwej epidemii dżumy, która pochłonęła ogromną liczbę ofiar. Jako że wśród Żydów śmierć zebrała o wiele mniejszy plon niż w dzielnicach chrześcijańskich, w których w znacznie mniejszym stopniu przestrzegano podstawowych zasad higieny, nienawiść rosła. Chrześcijanie upatrywali swoją tragedię, przede wszystkim w działaniach żydowskich, które według ich opinii, miały swoje źródło w rytuałach magicznych, związanych bezpośrednio z siłami nieczystymi. Rosnąca nienawiść i agresja, zmusiły praskich Żydów, do złożenia prośby swojemu wybitnemu rabbiemu - Maharelowi, o stworzenie postaci Golema, który uchroni ich przed bezwzględnymi chrześcijanami i ich śmiertelnymi czynami. Maharel, mimo początkowych protestów i obiekcji, tworzy nieustraszoną postać Golema, która w odpowiedzi na występujący wśród mieszkańców praskiego getta egoizm, ściągnie na na nich prawdziwe nieszczęście.

,,Kabalista z Pragi" to powieść, która nacechowana jest swoistą magią, w której świat realny ściera się w sposób niewymuszony ze światem nieprawdziwym, pozaziemskim. Autor, poprzez wprowadzenie do swojej historii legendarnej postaci Golema, ujawnia w brutalny sposób ludzkie przywary: egoizm czy materializm, które wiodąc nieustanny prym w życiu człowieka, prowadzą do największej tragedii. Golem, stworzony na podobieństwo człowieka, sam stał się w końcu obiektem żartów i agresji ze strony Żydów, stanowiąc tym samym niejako odbicie ich własnego losu, ich własnej historii. Autor, niejednokrotnie nawiązuje w swojej powieści do świętej księgi judaizmu, ujawniając czytelnikowi jego główne filary oraz przybliżając pojęcie mistycznej kabały w ogóle. Swoisty styl Marka Haltera, jakby uduchowiony, idealnie współgrał z tematyką powieści, książka wszak porusza temat samej religii. Jednakże, warto zaznaczyć, iż początkowo niełatwo wczuć się w tą specyficzną formę, która z pewnością wymaga od czytelnika dużej porcji chęci i zaangażowania. Niemało w powieści również, nawiązań do słynnych nazwisk wybitnych uczonych czy terminów żydowskich, których znaczenie wyjaśnione jest w specjalnym słowniku, umieszczonym na końcu książki.

Trudno nie określić recenzowanej powieści jako ciekawej i pochłaniającej lektury. Jednakże, w ogólnej ocenie, zabrakło mi w książce tego niezbędnego pierwiastka ,,niezwykłości", który pozwoliłby mi ją ocenić znacznie wyżej. Sama historia, mimo iż nieprzewidywalna, zbyt często przedstawiona jest jedynie w kilku fragmentach. Istnieją bowiem wątki, które opowiedziane zaledwie na kilku stronach, nie oddają w całości uroku pewnych wydarzeń. Według mnie, powinny być znacznie szerzej przedstawione przez autora. ,,Kabalista z Pragi" to powieść, która stanowi swoiste kompendium wiedzy dla wszystkich czytelników, którzy chcieliby bliżej poznać kulturę żydowską, wraz z jej mistycznymi nawiązaniami do kabały. Historia Marka Haltera to bowiem wzorcowy przykład książki, która umiejętnie łączy literaturę i tradycję żydowską, tak rzadko spotykaną we współczesnej prozie.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)