KUP TERAZ

Jąkanie
Jolanta Góral-Półrola

Ocena: 0 (0 głosów)

Z recenzji prof. zw. dr hab. Marii Pąchalskiej:

Monografia Doktor Jolanty Góral-Półroli prezentuje nowoczesne, interdyscyplinarne w swej naturze ujęcie problematyki zaburzeń płynności mówienia. Jąkania bowiem nie da się rozpoznawać z perspektywy jednej tylko dyscypliny. Autorka stara się ustalić, w jakiej relacji pozostają jąkanie i komunikacja słowna: czy i w jaki sposób jąkanie determinuje obraz zachowań komunikacyjnych osób jąkających się; czy i w jaki sposób sytuacja komunikacyjna moderuje objawy tego zaburzenia; czy osoby jąkające się charakteryzuje jakiś specyficzny profil zachowań komunikacyjnych. Tło neurologiczne i neuropsychologiczne, uwzględniające światowe trendy w badaniach, oraz zastosowana teoria mikrogenetyczna świetnie podbudowują wywód i dostarczają narzędzi do zrozumienia istoty jąkania oraz wyciągnięcia istotnych wniosków natury aplikacyjnej. Spojrzenie na jąkanie z perspektywy mikrogenetycznej teorii formowania się objawu, oparte na bogatym doświadczeniu klinicznym Autorki, jest oryginalne nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Jest to znakomicie opracowana propozycja wydawnicza zarówno pod względem teorii, jak i wartości praktycznych.

[…] Podsumowując, pragnę podkreślić, że monografia prezentuje wartościowe treści, wnosi nową wiedzę dotyczącą komunikacji osób jąkających się oraz jest oparta na ciekawych i prawidłowo przeprowadzonych badaniach empirycznych.

Publikacja ma wymiar zarówno teoretyczny, jak i empiryczny. Tworzy ją siedem wzajemnie powiązanych rozdziałów. Wywód rozpoczyna się od rozważań dotyczących rozmowy. Oprócz omówienia jej istoty przedstawiono definicję aktu mowy w procesie komunikacji oraz mikrogenetyczny model porozumiewania się. Skupiono się także na stylu komunikacji interpersonalnej. Poddano analizie typologię stylów komunikacji, uznając aktywność słowną oraz rodzaje aktów mowy za najbardziej wymierne, mierzalne i obiektywne kryteria wyróżniania stylów komunikacyjnych. Ponadto w rozdziale pierwszym zwrócono uwagę na bariery utrudniające skuteczne komunikowanie się z uwzględnieniem czynników językowych, psychologicznych i społecznych. Rozdział drugi w całości poświęcono jąkaniu. Przedstawiono w nim różne ujęcia tego zaburzenia prezentowane w literaturze przedmiotu, a także własny model istoty tego zaburzenia. Skupiono się na charakterystyce jąkania jako zaburzenia rozmowy, omówiono jąkanie w kategorii bariery komunikacyjnej. W kontekście przyjętego procesowego paradygmatu mózgu ukazano mikrogenetyczne ujęcie formowania się objawu.

W części empirycznej zaprezentowano badania własne. Ich głównym celem było udzielenie odpowiedzi na pytania: Jak przebiega rozmowa z udziałem osoby jąkającej się? Jaki styl komunikacji interpersonalnej preferują osoby jąkające się i czy ma on związek z ich zaburzeniem, a w szczególności z jego samooceną. W badaniach skupiono się przede wszystkim na analizie tekstów naturalnych rozmów, których uczestnikami było 120 osób jąkających się. Były to rozmowy na dowolny temat i na temat jąkania. Tekst rozmów obejmował 171 606 słów, w tym 115 911 pochodziło od osób jąkających się, zaś 55 695 – od ich partnerów komunikacyjnych. W przeprowadzonej analizie uwzględniono natężenie niepłynności mówienia osób jąkających się, wkład komunikacyjny, rodzaj użytych aktów mowy, treść rozmów i ich strukturę. Preferowany przez osoby jąkające się styl komunikacji interpersonalnej ustalono na podstawie Skali Komunikacji Interpersonalnej (Tarkowski, Humeniuk 2010), natomiast samoocenę jąkania – jego czynników biologicznych (fizjologicznych), lingwistycznych, psychologicznych i społecznych – przy użyciu Skali Samooceny Jąkania (Góral-Półrola, Tarkowski 2012a).

W rozdziale szóstym podjęto próbę ujęcia jąkania się jako procesu zgodnie z nowym paradygmatem pracy mózgu. Uzyskane w badaniach wyniki niepłynności mówienia zinterpretowano z uwzględnieniem mikrogenetycznej teorii objawu (Pąchalska 2008). Należy dodać, że teoria mikrogenetyczna po raz pierwszy została zastosowana w procesie objaśniania niepłynności mówienia w jąkaniu. Fakt ten podkreśla zatem nowatorski charakter tej monografii. Całość kończą wnioski natury badawczej i aplikacyjnej, z których za najważniejszy uważam autorski mikrogenetyczny model jąkania.