Głośnik w głowie. O leczeniu psychiatrycznym w Polsce
Aneta Pawłowska-Krać

Ostatnio mój czytnik został odkurzony. Wróciłam tez do @czytamzlegimi i pierwszy wybór padł na „Głośnik w głowie”.

Uwielbiam serię tych reportaży i zawsze pochłaniam je w kilka chwil. Tak było i tym razem.

Niestety bardzo przerażajace wnioski mam po jej przeczytaniu. Leczenie psychiatryczne w Polsce jest na nagannym poziomie i oprócz kilku osób, które widzą sam środek problemu i chcą go naprawić, to nie ma nikogo, kto tak naprawdę wziąłby sprawy w swoje ręce. Osoby decyzyjne mają zbyt mało chęci, albo system jest tak zamknięty, ze brak im sił na zmienianie go.

Bardzo polecam Wam tę książkę, bo oprócz prawdziwych historii, znajdziesz tam mnóstwo uczuć, trudnych przemyśleń i relacji z pierwszej ręki.

Zmagać się z zaburzeniami psychicznymi w Polsce nie jest łatwo. Osoby z zdiagnozowanymi chorobami psychicznymi muszą się zmierzyć nie tylko z własną sytuacją zdrowotną, ale również z reakcją otoczenia. Bo niestety, w percepcji przeważającej części społeczeństwa, choroba psychiczna to wstyd, a pobyt w szpitalu psychiatrycznym jest jak wyrok. I mimo, że historia każdego chorego jest inna, to z każdej wyziera niezrozumienie. Przez bliskich, przez społeczeństwo i przede wszystkim, przez tych, którzy mogą coś zmienić.

To smutny obraz. I taki sam smutny obraz leczenia psychiatrycznego wyłania się z książki Pani Pawłowskiej - Krać. Książki, która nie jest może niczym odkrywczym, ale wciąż jest ważnym głosem. Opowiedziana głosami osób, które na co dzień żyją z depresją, schizofrenią i niszczącą życie traumą. I każdy z tych głosów jest wręcz przerażający. Przeraża codzienność z chorą, przeraża jej leczenie, przeraża podejście niektórych pracowników ochrony zdrowia. I temu wszystkiemu towarzyszy niemoc, ogrom niemocy. Niemocy nie tylko pacjentów, ale niemocy personelu medycznego, który wciąż zmaga się z niedoborami kadr, brakiem miejsc i niemożliwością udzielenia pomocy. To ważny głos, również ze strony pracowników, na których to barkach spoczywa opieka nad osobami przebywającymi w szpitalach. A wszystko przedstawione w sposób obiektywny, z szacunkiem, szczególnie do osób chorujących i ich bliskich.

Obawiam się, że ja niestety nie potrafię pisać obiektywnie, bo cała ta sytuacja i ta książka, dotykają mnie w sposób osobisty. Nie umiem tez jednoznacznie określić, czy ten reportaż jest dobry, bo nie potrafię ocenić czyichś przeżyć i dramatów. Ale jednoznacznie wynika z niego, jak bardzo jesteśmy niezrozumiani i jak bardzo to niezrozumienie wpływa na brak jakichkolwiek zmian. Bo to, że utknęliśmy w błędnym kole nie unika wątpliwości. Zastanawia mnie tylko jedna kwestia, kiedy zdamy sobie sprawę, że system, który ma się nami opiekować, jest bardziej chory niż my. Proszę, czytajcie ten reportaż, bo jest on bardzo ważnym i wiele uświadamiającym głosem.

Od razu zaznaczam, iż moim zdaniem jest to ważna pozycja, którą warto poznać. Ma ponad 200 stron, więc przeczytanie jej nie zajmuje dużo czasu. 

 Każdy rozdział jest historią konkretnego pacjenta opowiedzianego przez chorego bądź jego rodzinę oraz skonfrontowanego z punktem widzenia lekarzy, szpitali. Najpierw czytaliśmy o chorobie, jak i kiedy się ujawniła, jak bohater(ka) trafił(a) do szpitala. Jakie były odczucia, by po chwili dowiedzieć się jak w danym szpitalu wygląda to z punktu widzenia. Przeważnie głosy bohaterów i personelu medycznego były podobne. Choć inne były tłumaczenia takiego stanu. 

Podziwiam bohaterów książki, że chcieli się podzielić z swoimi historiami. W tych opowieściach była i nadzieja i rozpacz. Były historie motywujące, ale i pokazujące jak zły jest system w Polsce. Szczególnie to widać w pierwszym rozdziale, w historii Witka, który trafił na oddział psychiatryczny w Polsce oraz w Szwecji. Różnice pomiędzy leczeniem w obu tych krajach jest ogromna. W Szwecji jest o wiele lepszy system.

Historia rodziców dziecka, Kuby jest straszna. To, ile ich kosztowało czasu, nerwów, by uzyskać pomoc dla syna. To, ile razy system ich zawiódł. Smutne jest to, że by uzyskać pomoc dla swojego dziecka, trzeba walczyć o nią. Nie tak to powinno wyglądać.

Wielu lekarzy, pielęgniarek z reportażu ma plan, pomysł na nie działający system. Wielu pokazuje wady i mówi, co można zrobić by ich nie było. Dlaczego więc nic się nie robi w tym temacie?

Usankcjonowane piekło

O fatalnym stanie polskiej psychiatrii wiadomo już od dawna. Braki kadrowe i cięcia środków na remonty i rozbudowę oddziałów sprawiają, że leczenie w takich warunkach jest męką - zarówno dla pacjentów, jak i dla personelu medycznego. "Głośnik w głowie" to rozpaczliwa opowieść o pacjentach pozostawionych bez odpowiedniej opieki, niejednokrotnie systemowo wykluczonych, przez wiele godzin unieruchamianych pasami, na przepełnionych oddziałach, otępionych lekami. Ich sytuacja jest o tyle trudna, że w przeciwieństwie do pacjentów cierpiących na choroby ciała, często nie są w stanie walczyć o swoje prawa.

Aneta Pawłowska-Krać w swoim reportażu oddała również głos personelowi medycznemu. Lekarzom, którzy rezygnują z wykonywania zawodu w Polsce, ponieważ mają świadomość tego, że przez zaniedbania systemu opieki zdrowotnej nie są w stanie pomóc pacjentom w najpełniejszym wymiarze. Personel, który pozostał na placu boju wydaje się pracować już chyba tylko ze względów ideologicznych, bo na pewno nie z powodu zarobków czy godnych warunków pracy.

Dlaczego warto sięgnąć po "Głośnik w głowie"? Bo nigdy nie wiadomo, czy my (lub nasi najbliżsi) nie znajdziemy się w sytuacji, gdy będziemy musieli szukać pomocy na oddziale psychiatrycznym. W państwie, w którym samo Ministerstwo Zdrowia traktuje psychiatrię po macoszemu, skąpiąc funduszy na godne leczenie, ugruntowuje się choroby psychiczne jako schorzenia gorszej kategorii, nieistotne, którym nie warto poświęcać uwagi. Tym samym nie zmienia się wrażliwość społeczna na wzrost liczby samobójstw, a depresja dla wielu ciągle pozostaje wymysłem i użalaniem się nad sobą. Im większa świadomość problemu, tym większa szansa na to, że ludzie zaczną wymagać zmian od tych, którzy mają na nie realny wpływ.

Czy wiecie, że co 4 Polak w którymś momencie swojego życia miał kłopoty z własnym zdrowiem psychicznym? To w przeliczeniu jakieś 8 mln osób. Ale z powodu słabej dostępności pomocy i przede wszystkim uprzedzeń, tylko niewielki procent z tej liczby trafia na leczenie.
Autorka w swojej książce postanawia przyjrzeć się dokładniej jak działa psychiatria w naszym kraju i na podstawie rozmów z pacjentami, ich rodzinami, lekarzami oraz pielęgniarzami kreśli nam jej obraz.
Niestety...nie wypada on korzystnie.

Ludzie chorzy z reguły trafiają na leczenie wtedy, kiedy choroba jest już w stopniu zaawansowanym, a rodzina bezsilna. Psychiatrów jest mało i żeby się do nich dostać, trzeba odczekać długie miesiące w kolejce. Kiedy wreszcie trafimy do szpitala czekają na nas przepełnione sale, wypaleni lekarze i przemęczone pielęgniarki. Możemy również spotkać się z przemocą, wiązaniem pasami i otumanianiem.
Przyjdzie dzień, że poczujemy się lepiej i zostajemy wypisani do domu.
I co dalej???
Dalej musimy radzić sobie sami.
A jak nie, kółeczko zakręci się od nowa.

Książka jest podzielona na rozdziały, a każdy z nich to osobna historia: autyzmu, schizofrenii, depresji czy anoreksji.
Autorka nikogo nie ocenia, nie obwinia.
Pozwala mówić tym, którzy znają problem od środka.

Nie była to miła lektura i nie było w niej nic, o czym wcześniej nie wiedziałam, bo ten temat interesuje mnie od wielu lat i zdaję sobie sprawę jak mocno jest spychany na margines.
To bardzo smutne, bo coraz więcej ludzi ma problem z samym sobą( przede wszystkim depresja i anoreksja zbierają ogromne żniwo), coraz więcej dzieci popełnia samobójstwa i tylko chce się wykrzyczeć- Szanowna władzo! Obudź się!!!
Dlatego uważam, że takie książki są bardzo potrzebne, aby ten głośnik i w naszych głowach wrzeszczał, że nie wolno piętnować takich ludzi. Bo może kiedy większość społeczeństwa zmieni myślenie i zacznie dostrzegać, a nie wyśmiewać problem, to nareszcie dostrzeże to rząd i sytuacja poprawi się na lepsze. Mam taką nadzieję.

Napiszę krótko: "A to Polska właśnie." I wielki szacunek dla autorki za podjęcie tak trudnego tematu. W mojej ocenie bardzo dobry reportaż.