Dziczek
Jakub Zając

Historia zdarzyła się w zabytkowym dworku na peryferiach miasta. Narrator, nieuleczalnie nieszczęśliwy, sfrustrowany i wypalony zawodowo nauczyciel przygotowuje się do wyjazdu i przekazania swojego stanowiska nowemu pedagogowi. Jednak pojawienie się Dawida burzy jego plany. Nowy okazuje na tyle fascynującą osobą, że Narrator zarzuca pomysł wyjazdu, a zamiast tego zaczyna interesować się współlokatorem. Dawid intryguje i nęci, a Narrator staje się podglądaczem. Ich wspólna koegzystencja początkowo pełna jest ciszy, uników, a nawet niechęci. Toczą swoistą grę pozorów, balansują między ciekawością a chęcią zachowania odrębności, potykają się o własne przyzwyczajenia i natręctwa. Punktem zwrotnym w ich relacji staje się osobista powieść Dawida ,,Zdjęcia z pamięci", którą on daje do przeczytania Narratorowi. Ten, zanurzając się w opowieść Dawida, wchodzi w zupełnie inny wymiar świadomości, w której zaciera się rzeczywistość i przesuwają się granice wyobraźni. ,,Zdjęcia z pamięci" to dla Narratora swoisty portal do wnętrza samego siebie, do własnej przeszłości, do wspomnień i do dotarcia do prawdy o sobie.

,,Tam, na dnie świadomości wszyscy jesteśmy tacy sami. Źródło jest jedno. Smutek, który ciągle czujesz, bije właśnie stamtąd. Tak samo jak miłość, zazdrość i potrzeba bezpieczeństwa. Tam znajduje się prawda o człowieku".

Kolejna osobista, odważna i niemieszcząca się w żadnym znanym mi schemacie książka Kuby. Utrzymana w refleksyjno-filozoficznym tonie, metaforyczna, metafizyczna i nieoczywista. Na plan pierwszy wysuwa się egzystencjalizm ,,Dziczka", bowiem ta powieść jest niczym innym jak elegią o życiu. O przeszłości, która nas buduje, o dzieciństwie, które nadaje kształt naszej młodości i wyznacza kierunek dorosłości. O dorastaniu i dojrzewaniu, o emocjach - złych i dobrych, o docieraniu do sedna samego siebie i próbach, daremnych czasem, ujarzmienia wewnętrznego chaosu, znalezienia harmonii z samym sobą. To także powieść o poszukiwaniu miłości, bliskości i szczęścia, wypełniona tłumionymi pragnieniami, przytłaczająca samotnością.

To także książka o książce. A może książka w książce? ,,Zdjęcia z pamięci" są osią tej fabuły. Stanowią przestrzeń osobistej ekspiacji Dziczka i wyznacznik działań Narratora. Utwór częściowo powstaje na naszych oczach, tworzą się nowe jego rozdziały, a te, które już istnieją, poddawane są głębokiej analizie, interpretacji i ocenie.

To nie jest łatwa powieść. Początkowo założyłam, że przeczytam ją w weekend, bo zazwyczaj tyle czasu zajmuje mi czytanie książki o takiej grubości. Nic z tego. ,,Dziczek" zawłaszcza całą uwagę, wymaga pełnego skupienia, analitycznej lektury, wnikania w głąb tekstu, bowiem więcej niż w ,,Dziczku" zostało zapisane, dzieje się między wierszami. Treść zmusza do refleksji i przemyśleń, i czasem, mimochodem, kieruje nas do naszych własnych zdjęć z pamięci, często tych, które nie bardzo chcemy otrzepywać z kurzu i oglądać na nowo. Dla niektórych może okazać się wizualizacją jego własnych przeżyć. Ja czasami odnosiłam wrażenie, że to trochę moja historia.

Tę powieść najlepiej czytało mi się nocami, przy przyćmionym świetle, w ciszy. Wtedy ona wybrzmiewała najmocniej, można było wejść w tę historię naprawdę i szczerze, poczuć ją w pełni, otulić się jej nostalgiczną aurą.

I wbrew temu, co na stronie 96 zasugerował autor, nie czuję, żebym zmarnowała czas czytając tę powieść.

[Czytanie zabiera dużo czasu, a w jego trakcie nie da się robić niczego innego - zaczął. - Ludzie, którzy nie czytają zawodowo, czytają głównie z lenistwa. Chwytają się tej pozornej aktywności, bo jest ona społecznie akceptowana, wręcz nobilitowana, być może nawet pożyteczna, ale zajmują się tym tylko po to, by nie robić niczego innego. I wszystko jedno, co i kogo czytają. Marnują mnóstwo czasu].

,,(...) życie jest traceniem, a mądrość polega na tym, by godzić się ze stratą".

Każdy człowiek na potrzeby własnego życia tworzy sobie autorskie definicje: szczęścia, spełnienia, normalności, problemu, czy swoich granic.. Znakiem pewnej ,,dojrzałości" jest dostrzeżenie i zaakceptowanie zupełnie innych formuł tych pojęć - dla nas zupełnie obcych, będących w nawiasie i poza nawiasem, dla kogoś innego - naturalnych. I chyba właśnie to - niespodziewane, wymykające się schematom, a przecież tak znajome, dotykające najczulszych strun ludzkiej wrażliwości - przemyca w swoich książkach Jakub Zając.

,,Dziczek" to nieszablonowa historia, utkana z nieprzypadkowych słów opowieść postała ,,na mocy" przemyślanej decyzji zawierającej oznaczenie stron, rozstrzygnięcie, rozbudowane uzasadnienie i pouczenie oraz wymowny podpis. Dzięki temu ,,widzimy wyraźniej, czujemy mocniej, rozumiemy więcej" - a ,,horyzont oczekiwań" jest do samego końca nieuświadomiony.. Mamy ,,do pomocy" dźwięki: ,,rozmowy i szepty", ,,słowa, frazy i zdania", ,,tupoty, trzaśnięcia i brzęki", ,,śmiechy, płace i jęki", ,,krzyki radości i spazmy rozpaczy" i ciszę.. Mamy też obrazy: ciemność, ,,pokój zrobiony z niepokoju", kamień wrzucony do strumienia, wieżę z kloców i inne.. Wszystko sklejone ze sobą ,,za pomocą smutku", angażujące cały potencjał własnych wyobrażeń obnażony ,,z wszystkich nadmiarów oraz niedoborów", pukające do twierdzy ugruntowanych przekonań, mącące spokojne wody przyjętych za pewnik wyobrażeń.

,,Dziczek" to nieliteralnie i metaforycznie namalowany obraz szepczących do ucha, wypowiadanych na głos, a niekiedy wręcz krzyczących natrętnych myśli i wizjonerskich wynurzeń - o budowaniu i burzeniu wieży własnych ograniczeń, próbach ucieczki z góry skazanych na porażkę, o relacjach, samotności, rozpoczynaniu wciąż na nowo, o radach których się nie posłuchało, oczekiwaniach jakich się nie spełniło, rzucaniu kamienia do strumienia i w końcu o poszukiwaniu bliskości we wspomnieniach z przeszłości.

,,Dziczek" oferuje kilka sposobów na ,,zdziczenie". Ktoś może znaleźć tu siebie, ktoś kogoś bliskiego, a ktoś inny kogoś zupełnie obcego. Dla mnie trudna, wymagająca lektura po stokroć warta poświęconego jej czasu i zachęcająca do powtórzenia tego doświadczenia, może nawet nie raz.

Polecam.

#współpracabarterowa

Co można odkryć we własnym wnętrzu, gdyby się tylko wsłuchać?

Zabytkowy dworek owiany aurą tajemnicy. Zamieszkujący go bezimienny Narrator, samotny nauczyciel, przygnieciony szarawą egzystencją, bezsensem istnienia, pragnący na nowo odkryć swój kawałek świata snuje plany wyjazdu, ale wszystko zaburza przyjazd... enigmatycznego Dawida, który ma objąć po nim stanowisko w szkole. W Narratorze budzi się przedziwna fascynacja nowym współlokatorem, na granicy obsesji. Jak bardzo ta znajomość na niego wpłynie? Dokąd go zaprowadzi?

Stopniowo niewidzialny mur między bohaterami się rozkrusza i rodzi się nić zaufania. Burzliwa kipiel emocji rozgrywająca się między nimi rozpoczyna niespodziewaną, pokręconą podróż w głąb zakamarków ludzkiej duszy, w poszukiwaniu własnego jestestwa.

To pełna napięcia wycieczka po ludzkich emocjach, skłaniająca do refleksji o życiu, miłości i przyjaźni. Samotność gnieżdżąca się w istotach ludzkich, jej melancholijne odpryski uderzają w czytelnika. Bohaterowie wewnętrznie rozdarci, ich pragnieniem jest zalepienie pustki pożerającej ich trzewia, uśmierzenie bezsensu egzystencji. To przede wszystkim natrętne, intymne myśli udręczonej duszy nie dające ukojenia, spowite tajemnicą szufladki ludzkiego umysłu, lęki i pragnienia.

Wyjątkowość tej książki tkwi w konstrukcji podania, jest to powieść szkatułkowa. I co najbardziej fascynujące jest to, to że książka w książce jest rozkładana na części, z czymś takim jeszcze się nie spotkałam! W pewnym momencie łapałam się na tym, że z równą niecierpliwością śledzę rozwój sytuacji z perspektywy Narratora, ale także i tej drugiej opowieści. To jest tak niezwykłe, że w pewnym momencie zaczyna się kwestionować poczytalność Narratora, co tu jest rzeczywistością, a co wykwitem bujnej wyobraźni samotnego, dojrzałego człowieka?

Autor porusza wiele aspektów miłości, nieporadne relacje międzyludzkie, niewypowiedziane słowa, tęsknota za drugą osobą, lęk przed bliskością, stale zadeptywana nadzieja, poczucie zagubienia wśród obecności innych, walka z demonami przeszłości. Nie brakuje tu obscenicznych, przesiąkniętych erotyką scen, nie jest to lektura dla pruderyjnych czytelników.

Pełno tu metafor, subtelnych i niezwykle melancholijnych. Prawdziwa uczta literacka. Zawiera ogrom gorzkich refleksji, poruszających głęboko struny wrażliwości, brutalnych prawd trafiających do samych trzewi. Mimowolnie sprawia, że się myśli nad własnym życiem, wyborami i rzeczami, które uwierają. To nie jest książka, którą można przeczytać ot, tak sobie do kawy. Podczas lektury nieraz się zatrzymywałam nad jakimś zdaniem. Ogrom tu literackich odniesień, czuć oczytanie autora.

Czym jest nasze życie, zwłaszcza przy ulotnej pamięci? Prawda o własnym jestestwie skrywa się na kliszach z przeszłości?

Nieoczywiste zakończenie! Uległam swoistemu zawieszeniu, pozostawiło mnie z kłębowiskiem myśli "Co ja właśnie przeczytałam?!" i z pewnego rodzaju uczuciem spustoszenia.

Zdaję sobie sprawę, że nie każdy ją doceni, podzieli czytelników, ale w moim odczuciu warto ją przeczytać! Dla tych metafor, dla przemyśleń do jakich skłania. Tylko Jakub potrafi oddać to, jak wiele odcieni ma cisza. Odważna, z pokręconą, wielowarstwową fabułą niczym labirynt, to taka książka, przy której za każdym razem, odkryje się co innego. Czekam na kolejną, bo wiem, że będzie pięknie napisana w wyjątkowym stylu.