Czterdzieści twardych
Barbara Stanisławczyk

Książka o pomocy Polaków Żydom w czasie II wojny światowej. O tym, że nie każdy Niemiec czy Ukrainiec był zły, a nie każdy Polak był dobry. Książka o trudnych relacjach polsko- żydowskich, o ofiarach i wybawcach.

Kolejna ciekawa książka i bardzo dobra bibliografia. 

 Książka Barbary Stanisławczyk jest niezwykle ważna. Pokazuje bowiem dobitnie to, czego wielu Polakom trudno przyznać. Otóż, jak podkreśla we wstępie autorka, to nie narody były dobre czy złe, a jednostki, konkretne osoby. W książce znalazło się kilkanaście opowieści o losach Polaków i Żydów w czasach Holokaustu. O tym, jak konkretni Polacy stawiali całe swoje życie na jedną kartę i ratowali przed zagładą bezbronnych ludzi. Autorka dobrą pracę, bowiem uczciwie pokazuje dwie strony tego samego medalu, to znaczy przedstawia postawy godne najwyższej pochwały, ale także te zasługujące na potępienie. Nikogo jednak nie osądza. Trudno zresztą z dzisiejszej perspektywy oceniać postępowanie osób, które musiały podejmować decyzję w tak ekstremalnie niebezpiecznych warunkach.

W trakcie lektury można zauważyć, że Barbara Stanisławczyk chciała uwypuklić kilka stron całego przedsięwzięcia udzielania schronienia Żydom, bo w istocie było to przedsięwzięcie wymagające nie lada kombinacji. Mianowicie chodzi o relacje, czy też swego rodzaju uzależnienie, łączące ukrywanego Żyda i Polaka, który za wszelką cenę starał się go ratować. Książka pokazuje jeszcze jedną ważną kwestię. Co dzieje się później? To znaczy, jak wybawca i uratowany odnajdują się w nowej sytuacji, już po wojnie. Każdy rozpoczyna jakby nowe życie z tym niełatwym przecież bagażem wojennych doświadczeń.

Publikacja bardzo wyraźnie pokazuje, że takie pojęcia jak dobro, zło, szlachetność, poświęcenie więcej przynależy poszczególnym osobom, przedstawicielom nardów, niż samym narodom. Bo to przecież konkretni ludzie tworzą narodową wspólnotę. I w tej wielomilionowej grupie są osoby, które różnie reagują na wojenny terror jaki zgotowali hitlerowcy. Właśnie dlatego ta książka jest taka cenna. Uzmysławia bowiem, że jesteśmy tylko ludźmi.