Recenzja książki: Socjologia

Recenzuje: Justyna Gul

Co łączy ludzi?

Socjologia jest nauką społeczną, opisującą i wyjaśniającą społeczne uwarunkowania oraz skutki społecznej działalności różnych typów zbiorowości i grup społecznych, a także stosunki społeczne między tymi zbiorowościami i grupami społecznymi i wewnątrz nich. Tyle skomplikowana definicja, której sedno tak naprawdę sprowadza się do tego, że socjologia to po prostu nauka o społeczeństwie. Mimo niezwykle ważnego przedmiotu badań, stosunek do socjologii jako jest ambiwalentny – skala odczuć waha się od najbardziej pozytywnych, po pogardliwy, szyderczy ton. O socjologii powstało nawet wiele żartów, które mają być dowcipne, ale żaden z nich tak naprawdę nie oddaje rzeczywistego spektrum jej zainteresowań.

Próbę zdemitologizowania socjologii oraz ukazania, czym tak naprawdę nauka ta się zajmuje, podejmuje Steve Bruce. Jego Socjologia, opublikowana nakładem Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego, jest jedną z książek z serii „Szerokie Horyzonty” - pozycji otwierających oczy czytelników na otaczającą ich rzeczywistość i występujące w niej zjawiska. To doskonała propozycja nie tylko dla studentów socjologii, ale dla wszystkich osób zainteresowanych nie tyle badaniami nad społeczeństwem jako zbiorowością, ale wpływem poszczególnych ludzi na jednostkę oraz wzajemnymi relacjami pomiędzy poszczególnymi członkami grupy. Język, jakiego używa autor, jest obrazowy, klarowny nawet dla osób, które z opisem pewnych zjawisk nigdy wcześniej nie miały styczności. Wąskie ramy książki, liczącej nieco ponad sto pięćdziesiąt stron, zmusiły autora do poruszenia wyłącznie tych kwestii, które są charakterystyczne dla socjologii oraz posłużenia się najbardziej znanymi z badań, których wyniki stanowią bazę do wyciągania kolejnych wniosków i tworzenia nowych teorii.

Dostajemy zatem do ręki swego rodzaju "przewodnik po socjologii", który ma na celu przybliżenie istoty tej nauki oraz uświadomienie nam różnicy pomiędzy jej oglądem świata a innymi wizjami. Autor prezentuje status socjologii, zastanawiając się, czy może mieć ona charakter naukowy i zwraca uwagę na istotne różnice pomiędzy naukami społecznymi a pozostałymi. Przybliża również definicję socjologii jako badania struktur i instytucji społecznych, pisze o biologii człowieka, wzajemności ról, odgrywanych przez członków społeczeństwa.

Czynimy nasze życie takim, abyśmy mogli nad nim panować, i osiągamy to, tworząc instytucje społeczne, które przydają się nam tak, jak instynkty innym zwierzętom – pisze autor, uświadamiając czytelnikom, że tylko dzięki tzw. "programom rutynowego działania" i tworzonym scenariuszom możemy pozostawić sobie miejsce na kreatywność i twórczą improwizację. Wskazuje pogląd, opierający się na stwierdzeniu, że ludzie różnią się od innych zwierząt w takiej mierze, w jakiej ich światy są otwarte i potencjalnie nieuformowane oraz podkreśla, że rzeczywistość podlega ciągłej rekonstrukcji warstw, a dowodem tego jest przykład prawa oraz ludzi je łamiących.

Bruce przekonuje, że socjolog jest w stanie nakreślić przyczyny tego, kim jesteśmy i co czynimy, jeżeli doszuka się pewnych prawidłowości i dokona metodycznego porównania różnych światów. Zajmująco pisze również o niezamierzonych skutkach (zasadzie nieprzewidzianych efektów), wynikających z braku znajomości wszystkich oddziałujących sił społecznych oraz trudności w przewidywaniu cudzych reakcji na nasze działania. Jeden z rozdziałów poświęcony jest szczególnej relacji, jaka łączy socjologię z przedmiotem jej badań. Próbie przybliżenia tematów socjologicznych towarzyszy spis popularnych teorii, głoszonych przez oszustów – "naprawiaczy” i „utopistów”.

Socjologia to swego rodzaju "socjologia w pigułce", bowiem autor przybliża najistotniejsze jej obszary oraz czołowe sylwetki naukowców, którzy tą dyscypliną się zajmowali, począwszy od Marksa i Webera, po Goffmana. Książka zawiera również informacje o najważniejszych z punktu widzenia teorii i ich znaczenia badaniach socjologicznych, przybliżając tym samym naturę pracy socjologa. Dla wielu czytelników lektura będzie pierwszym spotkaniem z tą nauką, dającym pewne wyobrażenie o socjologii jako dyscyplinie, choć z pewnością spotkaniem nie ostatnim. Bruce bowiem pisze tak zajmująco o relacjach międzyludzkich, o wzajemnym wpływie członków grupy, że nie sposób nie zgłębiać dalej tematu i nie zaspokajać rosnącej ciekawości.