Recenzja książki: Skandale, wandale i... niezwykłe opowieści o wielkich dziełach sztuki
Recenzuje: Magdalena Galiczek-Krempa
O dziełach sztuki można pisać w tradycyjny sposób, zagłębiając się w naturę samego obrazu, przesłanie, jakie dzieło ze sobą niesie, czy –wreszcie – jak wpisuje się ono w założenia i hasła przewodnie epoki. O dziełach sztuki można jednak pisać w sposób niekonwencjonalny. Ten drugi sposób prezentowania obrazów sławnych artystów wybrał Harvey Rachlin w swojej publikacji „Skandale, wandale i… niezwykłe opowieści o wielkich dziełach sztuki”. Rachlin traktuje każdy omawiany przez siebie obraz jako tło i pretekst do snucia zaskakujących, zadziwiających i tragicznych historii znakomitych malarzy, ich klientów czy ludzi w jakimś, często nawet nikłym, stopniu związanych ze światem malarstwa.
W książce Harvey’a Rachlina znalazło się ponad dwadzieścia obrazów autorstwa najpopularniejszych światowych malarzy, których dzieła nierozerwalnie związane są z niesamowitymi, uzupełniającymi ich genezę opowieściami. W publikacji nie zabrakło oczywiście najbardziej znanego portretu Leonarda da Vinci i historii kradzieży Mony Lisy. Niezwykle ciekawa okazuje się historia powstania obrazu Hansa Holbeina „Krystyna Duńska”. To fantastyczne dzieło powstało na rozkaz króla Anglii, Henryka VIII Tudora, który pragnął przed ślubem poznać aparycję swojej przyszłej żony. Wiele uwagi poświęca autor „Lekcji anatomii doktora Tulpa”. To znakomite dzieło Rembrandta stało w opozycji do dotychczas malowanych tego rodzaju scen, co oczywiście wzbudziło ogromne zainteresowanie publiki. Niezwykła historia wiąże się z obrazem Johna Singletona Copley’a „Watson i rekin”. Dramatyczna scena ataku wodnego drapieżnika na człowieka okazała się inspirowana autentycznym wydarzeniem. Najbardziej romantyczną natomiast opowieścią obecną w książce Rachlina jest historia związana z „Portretem pani Graham”. Publikację zamyka wzbudzający sprzeczne uczucia i kontrowersje obraz Salvadora Dalego „Chrystus świętego Jana od Krzyża”. Równie ciekawa, co kompozycja, była burzliwa historia obrazu.
Dzieła sztuki obecne w książce Harvey’a Rachlina zostały uszeregowane w sposób chronologiczny. Nie ma to raczej większego znaczenia dla treści publikacji, a jednak daje czytelnikowi wrażenie porządku i sprawia, że chociaż pobieżnie może się on zorientować, jakim zmianom na przestrzeni wieków ulegały style i nurty w sztuce.
Publikacja ma za zadanie nieustannie zaskakiwać czytelnika. Cel ten zostaje osiągnięty, bowiem autor serwuje czytelnikom raczej mało znane historie i skandale związane z wielkimi działami sztuki. Niejednokrotnie czytelnik uświadomi sobie zaskakujący fakt: pomimo niesprzyjających warunków atmosferycznych, wojen, zamieszek czy kradzieży, wiele dzieł wyszło cało z opresji, często w stanie nienaruszonym. Harvey Rachlin rozciąga nad obrazami swoistą aurę tajemniczości, dając tym samym do zrozumienia, że prezentowane historie mogą być tylko półprawdami, a faktycznych losów dzieł nigdy już nie będziemy w stanie zweryfikować.
Na kartach publikacji „Skandale, wandale i… niezwykłe opowieści o wielkich dziełach sztuki” nie mogło, oczywiście, zabraknąć także omawianych przez autora obrazów. Te stanowiące przedmiot rozdziału i znajdujące się na poprzedzającej rozdział stronie reprodukcje są, niestety, czarno-białe, co ujmuje im zdecydowanie uroku. Kolorowe przedruki znajdują się na końcu książki, przez co trzeba wielokrotnie publikację wertować, co jednak bardzo utrudnia lekturę.
„Skandale, wandale i… niezwykłe opowieści o wielkich dziełach sztuki” to jednak publikacja godna polecenia. Książka Harvey’a Rachlina nie jest kierowana do koneserów czy znawców sztuki, ale do zwyczajnych, lubiących zagadki i teorie spiskowe czytelników. Prawdą bowiem jest, że dzieło sztuki zapadnie dużo głębiej w pamięć, jeśli usłyszy się o nim niezwykłą, poruszającą historię, niż gdy czeka nas lektura nawet najbardziej rzeczowej i skrupulatnej analizy znakomitego krytyka sztuki.
