Recenzja książki: Polska krwawi. Polska walczy. Jak żyło się pod okupacją 1939-1945

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Wybuch II wojny światowej – najkrwawszej w dziejach – stał się początkiem światowego konfliktu. Osiemdziesiąta rocznica jej zakończenia jest doskonałą okazją do wydania publikacji stanowiącej podsumowanie wiedzy dotyczącej tego, Jak żyło się pod okupacją 1939-1945. Książka Polska krwawi. Polska walczy spełnia powyższe założenia w sposób absolutnie satysfakcjonujący.

Rozpoczynając od kampanii polskiej, Andrzej Chwalba analizuje zachowanie ludności cywilnej, omawia stanowisko aliantów oraz sytuację wycofujących się polskich wojsk. W agresji sowieckiej dostrzega przyspieszenie decyzji polskich władz o udaniu się do Rumunii, zastanawiając się równocześnie, czy Polska musiała przegrać. Poświęca uwagę okupacji słowackiej (władze uznały, że zdobyczne ziemie należy poddać szybkiej slowakizacji, której filarami stały się kościół i szkoła), litewskiej (relituanizacja miała doprowadzić do powrotu spolonizowanych Litwinów do litewskości), sowieckiej (stosunek okupanta do Polaków, Rosjan, Ukraińców, Białorusinów i Żydów, nowe warstwy społeczne, aparat partyjny, kultura religijna i edukacyjna, pomnikomania, terror i deportacje oraz czynny opór) oraz niemieckiej na Ziemiach Zachodnich i w Generalnym Gubernatorstwie (germanizacja, opór cywilny i zbrojny, segregacja rasowa, konspiracja, Powstanie Warszawskie wraz z dalszymi losami po kapitulacji).

Przedstawiająca dzieje okupowanej Polski, praca Andrzeja Chwalby opiera się, obok źródeł urzędowych i fundamentalnych dzieł z przestrzeni lat, również na źródłach osobistych, dzięki czemu zachowany został naukowy charakter publikacji przy równoczesnej popularnej formie przekazu (rezygnacja z przypisów, w bibliografii brak tytułów sprzed 1989 roku, tekst nie przywołuje pseudonimów). Szerokie konteksty historyczne okazują się pomocne w zrozumieniu realiów ówczesnych czasów, powodów działań i zachowań oraz motywów postępowania. Są w lekturze fakty historyczne, opisy przeprowadzanych akcji, interpretacje wydarzeń i procesów, strategiczne uzasadnienia. Są daty, nazwiska, nazwy, liczby, stopnie wojskowe. Nie brak wspomnień świadków, fragmentów popularnych w czasie wojny piosenek, wierszy, krótkich rymowanek i dowcipów oraz zatrważających opisów chwil, gdy ciszę przerywał tupot ciężkich butów niemieckich patroli, świst kul i rozrywających się gdzieś w pobliżu pocisków, wycie syren fabrycznych i bijących na trwogę kościelnych dzwonów. Pomocą służą mapy (na końcu książki podano spis map i ich źródeł), czarno-białe zdjęcia (na okładce – koloryzowana fotografia ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego), bibliografia oraz alfabetyczny Indeks nazwisk. Szare wewnętrzne strony okładki od razu przywodzą na myśl szarą rzeczywistość Polski walczącej o przetrwanie.

Przedstawiając wielopłaszczyznowy ogląd zagadnienia, wyczerpująca (ponad 500-stronicowa) publikacja Wydawnictwa Literackiego jest mocna w odbiorze. Warto się zapoznać z jej treścią i docenić to, że czas wojennej zawieruchy należy już do przeszłości.

Tagi: Historia