Recenzja książki: Parweniusz z rodowodem. Biografia Tadeusza Dołęgi-Mostowicza

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Tadeusz Dołęga-Mostowicz wciąż jest jednym z najpoczytniejszych polskich pisarzy XX wieku. Publikacja Wydawnictwa Iskry – Parweniusz z rodowodem – jest pozycją systematyzującą wiedzę o życiu i literackiej działalności człowieka, który dał się poznać jako znakomity pisarz, prozaik, scenarzysta oraz dziennikarz.

Epizod rozpoczynający Biografię Tadeusza Dołęgi-Mostowicza (napad na niego przez uzbrojonych w pałki bandytów politycznych „za pisanie o Marszałku”) wskazuje, że jego dziennikarska działalność w znaczący sposób wpisała się w dzieje polskiej publicystyki. Jarosław Górski przytoczył w Biografii fragmenty wielu wspomnień i wypowiedzi (za każdym razem podając źródło), które bezpośrednio z Mostowiczem związane, pokazują, jak bardzo jego życie obrosło ogromną liczbą, często wykluczających się wzajemnie, opowieści. Czytelnik może być pewien, że Parweniusz z rodowodem jest opracowaniem miarodajnym, gdzie liczne odwołania do służbowych notatek prokuratora odpowiedzialnego za śledztwo (sprawa pobicia), oficjalnych wypowiedzi świadków oraz wspomnień tych, którzy znali Dołęgę-Mostowicza osobiście wskazuje na rzetelność relacji.

Biografia jest kompletna. Fakty związane z najwcześniejszymi latami życia Dołęgi-Mostowicza autor zdobył podczas rozmów z członkami jego rodziny (w przypisach zostali wymienieni z imienia i nazwiska): dostatnie dzieciństwo, dorastanie wśród dzieł wielkich klasyków literatury, wilczy bilet podczas nauki w wileńskim gimnazjum, udział w tajnych organizacjach patriotycznych, wstąpienie do 13. Wileńskiego Pułku Ułanów, epizod warszawskiej nędzy to najważniejsze wydarzenia, jakie nadały kształt życiu Mostowicza – człowieka pióra i polityki.

Wiele miejsca w lekturze zajmuje działalność zawodowa. Rozpoczęta od Kariery Nikodema Dyzmy aktywność publicystyczna rozwijała się stopniowo, ale i systematycznie. W szczegółowy sposób Jarosław Górski opowiada o pracy Mostowicza w redakcji „Rzeczpospolitej”, o rekonstrukcji jego poglądów, o pisanych komentarzach politycznych i felietonach satyrycznych, o powieściach (drobiazgowo je analizuje), zapiskach w rubryce „Wieczory teatralne”, ekranizacjach, przyjaźniach, sukcesach i skandalach, polowaniach, fajfach, o arystokratycznym stylu życia oraz śmierci we wrześniu 1939 roku, kiedy w stopniu kaprala podchorążego rezerwy brał udział w wojnie obronnej (dokładna data i okoliczności pozostają w sferze domysłów).

Wspomnienia dotyczące Tadeusza Dołęgi-Mostowicza są barwne, drobiazgowe, obszerne. W tekście znalazły się daty, nazwiska, wydarzenia, szczegółowa analiza utworów, tytuły ówczesnych czasopism, opinie krytyków, listy czytelniczek, cytaty, fragmenty wierszy i piosenek, anegdoty. Dodatek stanowią pochodzące z archiwów państwowych i zbiorów prywatnych dokładnie opisane fotografie, ułożony w porządku alfabetycznym Indeks osób oraz przypisy końcowe (nieliczne zapisano pod tekstem i oznaczono).

Publikacja Wydawnictwa Iskry jest skarbnicą wiedzy o życiu i aktywności polskiego pisarza, prozaika, scenarzysty oraz dziennikarza. Napisana w sposób interesujący, wzbogaca wiedzę czytelnika o nieznane dotychczas szczegóły. Nie bez powodu więc Parweniusz z rodowodem jest lekturą pożądaną, stanowi bowiem wgląd w osobiste i zawodowe życie Tadeusza Dołęgi-Mostowicza.

Tagi: biografie