Recenzja książki: Odpoczynek i kult

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Czy praca i odpoczynek powinny iść ze sobą w parze? Który element ma przewagę? Opublikowana nakładem Wydawnictwa W drodze książka Odpoczynek i kult poddaje dyskursywnym rozważaniom zarówno sens odpoczynku, jak i rolę kultu, analizując je  pod kątem ich wzajemnej zależności.

Refleksje Josefa Piepera, choć po raz pierwszy przedstawił je w 1948 roku, niczego nie straciły ze swej aktualności (we Wstępie kardynał Karl Lehmann, omawiając znaczenie filozoficznej myśli Piepera dla czasów współczesnych, ukazał tło, warunki powstania i kontekst jego pierwszego dzieła). Powołując się na Arystotelesa, autor widzi w odpoczynku fundament zachodniej kultury. Wyjaśnia znaczenie tego pojęcia, sięga jego istoty, przytacza historyczne wskazówki, odpiera zarzuty. Wyjawia różnice dotyczące oceny pracy i odpoczynku u człowieka starożytnego, średniowiecznego oraz współczesnego. Uwidacznia obraz pracy w szeroko pojętym zakresie (łącznie z filozofowaniem, które – najdalsze od poznania zmysłowego – należy rozumieć jako pracę). Powołując się na nauczanie o życiu w późnym średniowieczu, niezdolność odpoczywania wiąże z gnuśnością (analizuje przy okazji metafizyczno – teologiczne pojęcie gnuśności). Naprzeciw paradygmatu pracy jako trudu stawia odpoczynek będący postawą świątecznego rozważania (przewaga odpoczynku nad życiem aktywnym). Formułuje obraz chwil odpoczynku, którego rdzeniem jest świętowanie.

Zawarte na łamach publikacji filozoficzne refleksje są interesujące, spójne i szczegółowe, argumenty natomiast rzeczowe, dobrze uzasadniające znaczenie odpoczynku oraz kultu. Przykład niedzieli (dzień Pański jest dniem odpoczynku i kultu), którym autor się posłużył, doskonale wyjaśnia znaczenie omawianych zagadnień dla czasów współczesnych. Treść bogata jest w elementy antropologii filozoficzno – teologicznej, historii i historii religii oraz scholastyki. Są liczne odwołania do prawd objawionych i myśli filozofów różnych epok. Adekwatne do treści fragmenty biblijne opatrzono siglami, niemieckie i łacińskie zwroty – przetłumaczono na język polski. Przypisy, oprócz wyjaśnień, zawierają również źródła bibliograficzne. Wcięcia w tekście nie tylko dodają przejrzystości, ale również pełnią rolę systematyzująco-utrwalającą.

Odpoczynek i kult to pozycja zaliczana do literatury specjalistycznej. Fachowy język przekazu znacznie zawęża grono odbiorców, jednak zainteresowani tematem będą usatysfakcjonowani.