Recenzja książki: Na końcu świata, czyli Afryka dzika

Recenzuje: Damian Kopeć

I ty zostałeś Indianinem

Okres dzieciństwa to na ogół czas jedyny w swoim rodzaju, czas pod wieloma względami niezwykły. Czas płynący własnym rytmem i tempem. Czas błogiej nieświadomości, która ma chronić wrażliwe, nie odporne na ciosy, niedojrzałe dziecko przed ranami, jakie może przynieść życie. Czas funkcjonowania w błogiej niewiedzy i w braku osobistego doświadczenia, tak bardzo przeczący sądom wielu dorosłych, uważających, że wszelaka wiedza czyni zawsze nasze życie lepszym, bardziej wartościowym, ciekawszym. Można zgodzić się z tym, że owszem, wiedza o czymś dobrym służy człowiekowi, niekoniecznie jednak pomaga mu w egzystencji pełna świadomość skali i form obecnego w świecie zła.

To właśnie niewinny świat dziecka jest swoistym „bohaterem” niewielkiej książki Wawrzyńca Siedleckiego Na końcu świata, czyli Afryka dzika. Świat oceniany, oglądany przez pryzmat wielu lat, które popłynęły z wodami rzeki czasu do ogromnego oceanu tego, co bezpowrotnie minęło. To próba lekko ironicznego spojrzenia na siebie, na miejsce dorastania, na bliskich, na otaczających nas i spotykanych ludzi. Próba sięgnięcia w czeluści pamięci, z każdym dniem coraz bardziej rozmytej, powoli, acz nieubłaganie niknącej we mgle zapomnienia. Próba ciekawa, dojrzała literacko, wywołująca pogodny uśmiech, grająca w duszy poetyckimi nutami.

Moim największym przyjacielem był Brat Winnetou. To był prawdziwy Indianin i prawdziwy brat prawdziwego Winnetou. Oto wkraczamy w świat dziecięcej wyobraźni. W świat marzeń, pragnień, tęsknot, przemyśleń, osadzonych w kulturze popularnej symboli, bohaterów. Symbolicznych postaci z książek czy z filmów. Dla wspominającego byli nimi znani z filmów i seriali telewizyjnych Indianie, Winnetou, Kojak, Bruce Lee. Symbolem mogło tak naprawdę dla dziecka stać się niemal wszystko: wiecznie psujący się niesamochód marki zaporożec, traktor es, motocykl cezetka, gumoleum. Dziecko postrzegało je inaczej niż tylko przez prostą funkcję użytkową, w świetle zupełnie innym niż to, które oświeca umysły ludzi racjonalnie myślących, rezygnujących z odrobiny magii na rzecz całkiem naturalistycznego i praktycznego podejścia do życia.

Na końcu świata, czyli Afryka dzika to zbiór krótkich opowiadań, wspomnień o czymś dla wielu z pewnością błahym, acz istotnym dla narratora. To naprawdę zadziwiające jakie drobiazgi potrafią utkwić w ludzkiej pamięci i wychynąć z niej w niespodziewanym momencie. Życie w małej wiosce jawi się w książce jako życie w dziwnej, na poły nierealnej krainie. Dziecko interpretuje wszystko swoim wolnym od wielu ograniczeń rozumem. To, czego nie wie, wymyśla nie mając świadomości istniejących, narzucanych przez życie ograniczeń. Ten świat jest prosty, ale nie prostacki. Szczera naiwność dziecka połączona z niewinnością ma w sobie urok, którego nie ma już tylko irytująca naiwność dorosłych. Bohater opowiadań pięknie ukazuje jak dziecko ze swoją intuicją ociera się o sprawy ważne, jak dostrzega to, co dojrzalszym od niego przesłania ograniczająca horyzonty wiedza, że czegoś nie można, nie wolno, nie da się.

Na końcu świata, czyli Afryka dzika to literatura oddechu, zamyślenia, nostalgii. Odpoczynku od skomplikowanego jak precyzyjny zegarek życia i porywającego tempa codzienności, wybijanego rytmicznym tik-tak sekundników. Ucieczka od ponurości, od wszystkich tych odcieni szczęścia, w których dominuje szarość i czerń, od literatury dla dorosłych, próbującej czytelnika „rozerwać“ poprzez gnębienie go mniej lub bardziej wymyślnymi problemami. W dorosłym życiu nie powinno się uciekać od obowiązków i prozy życia, ale jakże miło jest raz na jakiś czas wrócić do utraconego raju dzieciństwa. Poczuć się znowu walecznym Czerwonoskórym czy szlachetną Białą Twarzą. Poczuć znowu klimat pierwszych, niepowtarzalnych lat życia. Umożliwia nam to właśnie realistycznie magiczna proza Wawrzyńca Siedleckiego.