Recenzja książki: Mandaryni

Recenzuje: ankhxxl

Życiorysem Simone de Beauvoir można by obdzielić kilkadziesiąt książek, a i tak nie wyczerpało by się jego bogactwa ukrytego w osobowości pisarki, wydarzeniach z nią związanych, kontaktach i barwnych znajomościach przez nią zawieranych. Scenopis życia autorki „Drugiej płci”  w takiej samej mierze określał zarówno mikroklimat wytworzony przez jej atrybuty, jak i osoby, z którymi go tworzyła. Mam tu na myśli, rzecz jasna, całe środowisko intelektualne Francji z drugiej połowy dwudziestego wieku, kształtujące ideologiczny profil swych czasów, z partnerem życiowym Beauvoir – Jeanem Paulem Sartrem na czele. Pamiętacie Państwo kinematograficzny obraz Denysa Arcanda „Inwazja barbarzyńców” z 2003 roku, opowiadający o schyłku i odchodzeniu w niepamięć francuskiej formacji wolnomyślicieli? Myślę, że film o Beauvoir mógłby być skonstruowany bardzo podobnie, portretując nie tylko pewna kulturę umysłową, ale i jego obyczaje, wymykające się kostycznym sposobom postrzegania spraw związanych z seksualnością, świadomością swego bycia w świecie, także w wymiarze stricte cielesnym.

Powieść „Mandaryni” napisana w 1952 roku, wspaniałomyślnie wznowiona obecnie przez wydawnictwo Czarna Owca, jakoś tak zupełnie mimowolnie przywołuje ów klimat. Dużo w niej zapożyczeń autobiograficznych, portretujących osobowości znane, jak wspomniany autor „Mdłości” czy Albert Camus czy znowuż chicagowski twórca Nelson Algren, z którym łączyły filozofkę nie tylko miłość, ale i podróże międzykontynentalne.

To, co charakterystyczne i zauważalne na pierwszy rzut oka w kontakcie lekturowym, wiąże się z dialogiczną postacią powieści. Nie mam oczywiście na myśli zawężenia tego terminu do inwazyjnie narastających replik wypowiedzeniowych bohaterów, ale do jej wymowy ideowej. Formacja, przypomnijmy, którą uwiecznia autorka na kartach swej książki, znajdowała się w stanie permanentnej dyskusji o sprawach dotykających egzystencję zarówno empirycznie, jak i umysłowo. Ewokacją żarliwego dyskursu na temat istoty egzystencjalizmu, którego przecież przedstawicielami byli Sartre, Beauvoir i Camus, sytuacji politycznej, wyrażonej głosem bojującej lewicy, są w zaprezentowanej historii ciągłe debaty, jakie toczą ze sobą bohaterowie, rozmawiając, spierając się i  jednocząc się w imię tego wszystkiego, co w istotę życia jest wpisane. Jako że środowisko, które prezentuje autorka, w głównej mierze powiązane jest z enklawą pisarzy i ludzi nauki, wymiana zdań, dotyka także poglądów na temat tworzenia, sensu literatury i słowa w ogóle.

Poza żywym rejestrem, tego, co wyróżniało wyzuty z konwenansów sposób myślenia, „młodych gniewnych” uwiecznionych przez twórczynię „Cudzej krwi”, w powieści napotykamy obraz bliski klasycznej narracji. Tutaj, prócz silnego nakierowania na treści filozoficzne, ideologiczne, także toczy się życie, życie niełatwe, przepełnione ciągłym balansowaniem między uniwersum własnych pragnień, a światem wartości, zobowiązań, wyznaczanym  rubieżami własnych wyborów. Przykładem  tego jest historia Henriego i Pauli,  małżeństwa miotającego się między wygasającym uczuciem do siebie, a przywiązaniem i stojącą na mocnych posadach przyjaźnią.

„Mandarynów” tak wielowartościowych, trudno zamknąć w przestrzeni jednej interpretacji. By ją polecić, właściwe wcale nie trzeba by odwoływać się do dossier jej autorki. Książka ta żyje własnym rytmem, pulsuje życiem, a to zawsze pozostanie w strefie zainteresowań odbiorcy.