Recenzja książki: Lustro świata
Recenzuje: SiM
To nie jest typowa książka o sztuce. Opisująca zgodnie z przyjętymi normami następujące sobie epoki, style i ich najwybitniejszych przedstawicieli. Trudno byłoby też traktować „Lustro świata” jako swego rodzaju elementarz i doskonały materiał na pierwsze zetknięcie z historią sztuki. Ale to właśnie jest jednym z największych atutów publikacji Juliana Bella: wymyka się ona łatwym do określenia schematom, unika banału i naprawdę inspiruje. Inspiruje, bowiem autor prezentuje nam ciekawe, czasem bardzo zaskakujące zestawienia, szuka punktów stycznych pomiędzy dziełami powstałymi w różnych przestrzeniach geograficznych, a czasem i w różnych czasach. Jest jego książka publikacją subiektywną, ale szeroka wiedza, erudycja i inteligencja autora sprawiają, że jego wizja historii sztuki wypada bardzo przekonująco.
Tym, co łączy publikację Bella z większością dzieł poświęconych historii sztuki, jest bez wątpienia chronologiczne ujęcie problemu. W każdym z następujących po sobie rozdziałów, opatrzonych dość enigmatycznymi tytułami opisywane są najważniejsze zagadnienia dotyczące sztuki w danym okresie. Bell wybiera jasno określony, charakterystyczny dla danego okresu dziejowego problem czy temat, a następnie dokonuje przekrojowego omówienia, skupiając się na tym, co łączy dzieła pozornie sobie dalekie, bo powstałe w odległych zakątkach świata. Zobaczymy więc dzięki tej książce, w jaki sposób prezentowano w średniowieczu twarze, wizerunki ludzkie. Poznamy, w jaki sposób sztuka światowa zareagowała na II wojnę światową. Wybierzemy się w podróż do Chin, południowych Indii, obu Ameryk oraz Włoch, aby poznać nieco teatralne spojrzenie na rzeczywistość. Zachwycą nas różne ujęcia emocji i sytuacji skrajnych. Trudno byłoby streszczać czy próbować objąć całość niemal pięćsetstronicowej książki – dość rzec, że ogrom wiedzy Bella potrafi przyprawić o ból głowy.
Przy pierwszym zetknięciu z publikacją Bella czytelnik, nawet dość dobrze obeznany z historią sztuki, może poczuć się nieco zagubiony. Tytuły poszczególnych rozdziałów czy części niewiele zdradzają na temat treści, którą mogą zawierać. Dopiero skonfrontowanie tytułu rozdziału z przedstawionymi w nich dziełami sztuki i komentarzem autora pozwala dostrzec, jak bardzo okazują się wnikliwe i akuratne.
Nie jest to jednak książka wyłącznie dla specjalistów. Julian Bell posługuje się językiem stosunkowo prostym i przystępnym. Ilustrujące jego wywód reprodukcje pozwolą łatwo zrozumieć bardziej skomplikowane zagadnienia. W tym miejscu warto by było wspomnieć o szacie graficznej tej książki. Ilustracje, reprodukcje, zdjęcia są tu doskonale dobrane, co sprawia, że podobieństwa, na jakich skupia się autor, stają się jeszcze bardziej widoczne. Zdarza się, że autor, obok całości dzieła, prezentuje również najbardziej znaczące jego fragmenty. Z kolei kredowy papier, piękne barwy i wielkość ilustracji sprawiają, że książkę wertuje się z ogromną przyjemnością.
Trzeba powiedzieć wprost: wymaga Julian Bell od swoich czytelników ogromnej dyscypliny intelektualnej i skupienia podczas lektury. Proponuje im podróż fascynującą, arcyciekawą zabawę intelektualną, a przy tym pozwala dowiedzieć się więcej nawet na temat najbardziej znanych czy rozpoznawalnych dzieł. Dlatego też „Lustro świata” jest bez wątpienia książką, której w swych poszukiwaniach żaden miłośnik historii sztuki po prostu nie może pominąć.
