Recenzja książki: Erich Maria Remarque. Ostatni romantyk
Recenzuje: Aleksander Tabor
Biografie mają to do siebie, że ich autorzy poza sprawnym warsztatem pisarskim wnieść do nich zbyt wiele za bardzo nie mogą. To osobowość i przeżycia ich bohaterów budują wartość książki, im ciekawsze życie tym ciekawsza biografia.
Hilton Tims, który wcześniej napisał już biografię Margaret Lockwood, od strony technicznej skonstruował swe nowe dzieło na wysokim poziomie, umieszczając i przedstawiając w niej wszystkie najważniejsze elementy życia swego bohatera. W tej sytuacji kluczem do wzbudzenia zainteresowania książką „Erich Maria Remarque. Ostatni romantyk” jest przede wszystkim sam niemiecki literat, a temat to trzeba przyznać niezmiernie interesujący. Na polskim rynku ukazała się już jedna biografia tegoż twórcy, mianowicie „Miłośc i nienawiśc” Julie Gilbert. W tamtym przypadku mieliśmy jednak do czynienia ze specyficzną „biografią podwójną”, gdzie autorka przedstawiła nam koleje życia zarówno Reamarqua, jak i jego żony Paulette Goddard; Hilton Tims skupia się tylko na osobie pisarza.
Erich Maria Remarque znany jest przede wszystkim jako autor „Na zachodzie bez zmian”, chyba najgłośniejszej, a z pewnością najlepiej sprzedającej się powieści traktującej o I wojnie światowej. Literat spędził na zachodnim froncie ok. 6 tygodni nim ranny trafił do szpitala, ale czas ten w zupełności wystarczył mu do zapoznania się z bezsensem i okrucieństwem wojny. Roman Dziergwa tak charakteryzuje podejście pisarza: „Remarque bezlitośnie demaskuje w swojej książce tak żywą w Niemczech w latach 20. heroiczną legendę wojny. W codziennym umieraniu nie ma nic heroicznego. Żołnierze są jedynie mięsem armatnim i tak też się zachowują. Wątłe i osamotnione są głosy protestu przeciw wojnie, a próby ujawnienia jej prawdziwych przyczyn nieliczne.
Wojna niszczy młodzieńcze ideały bohaterów, którzy wychowani i ukształtowani przez dom rodzinny i szkołę, wierzą w to, co piękne i ludzkie, co jednak podczas wojny jest tylko iluzją” . „Na zachodzie bez zmian” spotkało się z ogromnym odzewem społeczeństwa niemieckiego, a co ciekawe pisarza równie mocno krytykowały zarówno środowiska lewicowe, jak i prawicowe. Antywojenna wymowa utworu nie odpowiadała oczywiście nazistowskim władzom w Niemczech i dziesiątego maja 1933 roku książki Remarque’a trafiły na stos podobnie jak dzieła innych, niewygodnych Hitlerowi twórców. Pisarz zmuszony został do ucieczki z Niemiec do których zresztą nigdy już na stałe nie powrócił kończąc swój żywot w 1970 roku w Locarno.
Obok wojny i polityki drugim żywiołem kierującym życiem Ericha Marii Remarque’a były z całą pewnością kobiety ze wspomnianą żoną Paulette, pierwszą żoną Juttą i samą Marleną Dietrich. O licznych pomniejszych romansach nawet nie wspominam, niech się czytelnik sam z nimi zapozna. Z kart książki Miltona Timsa wyłania się jednak postać bardziej wielkiego miłośnika (wielu) kobiet, niż cynicznego playboya. W czasach, w których żył, literat cieszył się swoistym statusem gwiazdy tamtego okresu; dotyczy to szczególnie lat, które spędził w Stanach Zjednoczonych, gdzie trafił w 1939 roku. Człowiek, który chciał być (i przez krótki czas był) nauczycielem obracał się przez lata w kręgu największych postaci show-businessu. Wpływ miała na to oczywiście ogromna popularność jego dzieł, ale także (a może i bardziej) ich filmowych ekranizacji.
Osobowość pisarza oczywiście również miała tutaj swój spory udział. Erich Maria Remarqua, podobnie jak chociażby jego rówieśnicy z amerykańskiego lost generation, wyraźnie naznaczony został piętnem I wojny światowej, a doświadczenia nazizmu dołożyły swoją cegiełkę. Wygnany wręcz z własnego kraju odnalazł się jednak czy to w Ameryce czy w Szwajcarii; o ładzie w jego życiu osobistym mówić jest jednak trudno. Biografie legend takich jak Remarque czyta się z dużą ciekawością; osoba i życie pisarza są naprawdę zajmujące. Wiele w nim dosyć pikantnych szczegółów dotyczących prywatnych czy wręcz intymnych spraw literata. Dawne „skandale” mają jednak jakby większą klasę niż to, co wyprawiają współczesne nam gwiazdy popkultury.
