Recenzja książki: Caravaggio. Stwarzanie widza
Recenzuje: Danuta Szelejewska
Nie bez powodu Michelangelo Merisi, zwany Caravaggiem (1571-1610), uznawany jest za prekursora sztuki nowoczesnej. Jako reformator malarstwa europejskiego, połączył fizyczną formę z psychologiczną treścią. Przepięknie wydany album Caravaggio. Stwarzanie widza to propozycja Wydawnictwa Jedność, dzięki której czytelnik będzie miał okazję nie tylko odkryć fenomen wielkiego barokowego artysty, ale również zagłębić się w tajemniczy świat sztuki i podziwiać niesamowite odmiany piękna.
Giovanni Careri podszedł do podjętego przez siebie zadania w sposób odpowiedzialny. Sięgnął w głąb wydarzeń historycznych poprzedzających początek błyskotliwej kariery Caravaggia w Rzymie, który wówczas uważany był za centrum kulturalne świata. Z lektury wynika, że młody Caravaggio doskonalił się w sztuce malarstwa w pracowni znanego mediolańskiego artysty, a ponieważ jego pochodzeniu przypisać można skromne warunki społeczne (z równoczesnym głęboko zakorzenionym poczuciem honoru), zrozumiałym staje się pragnienie zdobycia prestiżu (znajomość ówczesnej sztuki oraz wymagań społeczeństwa pozwoliła mu znaleźć w niej miejsce). Tematyka obrazów pędzla Caravaggia (portrety, natura, religia, okrucieństwo, erotyzm) pozwoliła zdefiniować korpus jego dzieł.
Giovanni Careri wziął na swój warsztat malowidła, jakie Caravaggio stworzył, przebywając w Rzymie, Neapolu, na Malcie i Sycylii. Przemyślenia koncentrujące się wokół poszczególnych obrazów są obszerne, co z jednej strony uwypukla niezauważane do tej pory szczegóły, z drugiej natomiast pogłębia wiedzę oraz wzmacnia wrażliwość odbiorcy. Interpretacja dzieł Caravaggia poprzedzona jest szczegółową analizą malowideł, która krok po kroku (a raczej centymetr po centymetrze) pokazuje wzajemne relacje zachodzące pomiędzy treścią obrazu a rzeczywistością. Zagłębiając się w detale poszczególnych obrazów, Giovanni Careri klasyfikuje je według kategorii; wyszczególnia ich cechy charakterystyczne; pokazuje zastosowane zabiegi, których celem było przyciągnięcie uwagi oraz pobudzenie zmysłów widza; ocenia skale różnic pomiędzy dziełami Caravaggia a malowidłami innych artystów; wreszcie – zwraca uwagę na symbolikę, wymiary, refleksyjność, a także dokonuje skojarzeń, nawiązań i porównań.
Album jest wysublimowany. Obok artystycznych refleksji znalazły się w nim informacje wynikające z kontekstu historycznego oraz religijnego. Na marginesach zaznaczono numery ilustracji przedstawiających analizowane przez Giovanniego Careriego dzieła Caravaggia i innych artystów. Wszystkie ilustracje (obok całych reprodukcji znalazły się powiększone detale) dokładnie opisano (wykaz źródeł zamieszczono na końcu albumu). Są nazwiska twórców, daty, wyniki analiz, hipotezy. W tekst sprawnie zostały wplecione cytaty biblijne (wraz z siglami), a także refleksje świętych, teologów, filozofów, egzegetów, historyków i historyków sztuki, krytyków artystycznych, biografów, językoznawców, malarzy, rzeźbiarzy, pisarzy, grafików i innych specjalistów z różnych dziedzin nauki. Podano passusy z dokumentów soborowych, zacytowano fragmenty utworów literackich oraz listów. Wytłumaczono wiele pojęć z dziedziny sztuki. Pomocą służą Aneksy (informacje biograficzne, przypisy, bibliografia, indeks dzieł, indeks osób i miejsc oraz źródła ilustracji). Album posiada duży format, kredowe kartki, twardą okładkę z dodatkową obwolutą.
Propozycja Wydawnictwa Jedność skierowana została do czytelnika wrażliwego, który z jednej strony wzbogaci swoją wiedzę, z drugiej natomiast doświadczy mnóstwa wrażeń estetycznych i duchowych. Po książkę Caravaggio. Stwarzanie widza sięgnąć warto.
