Recenzja książki: Bohater z cienia Kazik Ratajzer

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Jednym z ostatnich żyjących jeszcze uczestników powstania w getcie warszawskim jest Simcha Ratajzer-Rotem, którego prawdziwe nazwisko zostało ukryte pod pseudonimem „Kazik”. Jako działacz Żydowskiej Organizacji Bojowej, wraz z polskimi pracownikami kanalizacji warszawskiej, wyprowadził on kanałami na aryjską stronę miasta grupę trzydziestu żydowskich bojowców. W książce Bohater z cienia poznajemy losy tego, który nie bojąc się wyzwań ani trudnych sytuacji, nawet przez moment nie zawahał się przed dokończeniem rozpoczętego dzieła.

Dzięki swej bohaterskiej postawie, Kazik Ratajzer zasługuje na szczery podziw i niekłamane uznanie. By czytelnik mógł wypracować własną opinie o tym człowieku, koniecznym staje się uzyskanie całościowego obrazu jego życia i działalności. W tym celu Witold Bereś i Krzysztof Burnetko podzielili wspomnienia o Kaziku na cztery okresy. Lata przedwojenne, czas II wojny światowej, rok 1945-1946 oraz wszystko to, co dzieje się współcześnie przeplatają się wzajemnie, tworząc barwną całość życia pozostającego w cieniu bohatera. Pomocny dla czytelnika okazuje się również wykaz najważniejszych osób, których bardziej lub mniej szczegółowa charakterystyka ukazuje niebezpieczeństwa wojny oraz wolę przeżycia okupowanych.

Autorzy starają się urozmaicić opisy trudnych chwil wojennej zawieruchy wspomnieniami z czasów dzieciństwa Simchy Ratajzera. Opowiadają o szczęśliwych latach na warszawskim Czerniakowie, układach rodzinnych i sąsiedzkich, zabawnych sytuacjach oraz młodzieńczych przyjaźniach. Wojenne czasy sprawiły, że w tych samych miejscach, zakamarkach i ulicach życie nagle zaczęło toczyć się zupełnie innym torem. Codzienność bohatera podzielona została między getto i część aryjską. Regularne przemieszczanie się z jednej strony na drugą nierozerwalnie złączone było z ciągłym narażaniem życia, pokonywaniem strachu, chęcią niesienia pomocy tym, którym jest ona niezbędna, a także z przekonaniem, że potrzebny jest ktoś (czyli sam bohater), kto będzie chociaż próbował uczynić ich los łatwiejszym.

Kolejne wspomnienia dotyczą czasów powojennych: przynależność do grupy „Mścicieli”, czyli ocalałych z zagłady Żydów, niepewność związana z nowopowstałym państwem Izrael oraz uczestnictwo w kolejnych wojnach, zafundowanych przez wszystkie sąsiednie kraje oraz Irak i Arabię Saudyjską, wreszcie - możliwości zabierania do Polski synów i wnuków, by opowiedzieć im o wszystkim, co dotyczy bolesnego okresu wojny i Holocaustu.

Książka Bohater z cienia to historia opowiedziana w sposób interesujący. Powinna być przeczytana przez wszystkich. Dzięki temu zbiorowa pamięć o tragicznych losach wojennych bohaterów pozostanie wciąż żywa, natomiast człowiek współczesny doceni czasy pokoju, w których przyszło mu żyć.