Recenzja książki: Bjorn. Oczy smoka

Recenzuje: Adrianna Michalewska

Bjørn Stenskalle, znany czytelnikom z dwóch poprzednich tomów Bjørn. Syn burzy i Bjørn. Kruki Odyna, kontynuuje swoją pasjonującą opowieść w zrujnowanym opactwie na Lindisfarne. Pozostali na wyspie mnisi słuchają historii starego wikinga i marzą o świecie pełnym przygód i niezwykłych zdarzeń. Opat cierpliwie czeka na chwilę, w której jego niechciany gość wyjawi tajemnicę, przywiezioną na tę zimną, mglistą ziemię. Tymczasem do garstki pozostałych w opactwie zakonników dołącza kilku nowych. Mają spisać losy wikinga i znaleźć schronienie na wyspie. Kłopot w tym, że naprawdę ledwie potrafią odróżnić jeden koniec pióra od drugiego, a najważniejszy z nich niezbyt chętnie mówi o swoim pochodzeniu. Czy marzenie opata o wielkim klasztorze ze stoma mnichami, niosącymi chwałę Boga w tym zapomnianym zakątku ziemi, kiedykolwiek się spełni? Czy już na zawsze zostanie uwikłany w tajemnice władców i mroczną politykę, która krzyżuje wszystkie plany zakonnika?

W trzecim tomie sagi o Bjørnie Paweł Wakuła opowiada o średniowiecznej trasie handlowców ze Skandynawii do Miklagrodu, miasta o złotych dachach nad Bosforem, gdzie zła i pieniędzy było więcej niż w całym świecie. Prowadzi bohaterów prawdziwym szlakiem handlowym, wiodącym od zatoki Fińskiej do dzisiejszego Stambułu. Dla Bjørna to wyprawa z Kijowa spod rządów Włodzimierza, z posłannictwem do Bazylego II, zwanego potem Bułgarobójcą, z prośbą o rękę jego siostry Anny.

Opowieść o wyprawie do Miklagrodu jest w rzeczywistości opowieścią o czasach Włodzimierza Wielkiego, o sposobach tworzenia jego legendy, czy wręcz kultu na terenie Rusi Kijowskiej i o wielkiej polityce na ziemiach wschodnich w okresie przełomu pierwszego i drugiego tysiąclecia. Gdy na zachodzie Europy trwa zażarta walka o dominację, Wschód kształtuje się, zręcznie lawirując pomiędzy Akwizgranem i Miklagrodem. Dalekosiężny dynastyczny plan Włodzimierza, przynoszący mu nie tylko korzyści polityczne, ale także finansowe, pozwolił na stworzenie w tej części Europy silnej jednostki państwowej. Jednak realizacja zamiarów władcy wymagała nie tylko osiągnięcia porozumienia z Bizancjum, ale przede wszystkim opierała się na bezwzględnej walce o dominację, obejmującej także bratobójczą wojnę.

Bjørn. Oczy smoka przypomina Dzieje Herodota i pisma logografów jońskich. Oprócz opisów przygód poznajemy przyrodę, architekturę i obyczaje spotykanych na trasie podróży wikinga ludzi. Nie sposób także odnieść wrażenia, że sporo w tej powieści ducha Ryszarda Kapuścińskiego, jego sposobu opisywania świata, wychodzenia od detalu i pojedynczego zdarzenia do szerszych sformułowań i refleksji na miarę wielkiego opisu. Dzięki tej technice Bjørn staje się opowieścią uniwersalną, wykraczającą znacznie poza ramy awanturniczej przygody tajemniczego wikinga, snującego się po średniowiecznej Europie, pełnej sprzecznych idei, walczących ze sobą mocarstw i wzajemnie przenikających się światów rodzącego się chrześcijaństwa i silnej wiary pogańskiej. Oprócz wielkich przygód czytelnik otrzymuje olbrzymią dawkę historii, opowiedzianej nie jako ciąg wielkich bitew, ale jako żywą opowieść o przygodach jednostek, które uczestniczyły w znanych z kronikarskich przekazów oficjalnych zapisach.

W oczach Bjørna Europa jawi się jako intrygujące i pełne okazji do zarobku miejsce, w którym o supremację walczą ludzie bez zasad. Wynajmowanie się i służba jednemu z nich zawsze wiąże się z ryzykiem śmierci. Gdzieś w tle pozostają marzenia o osobistym szczęściu i pragnienie wolności, której nie można zdobyć inaczej niż za pomocą miecza i pieniędzy. Ponad tym wszystkim unosi się duch niedawno wprowadzonego, ogniem i mieczem, chrześcijaństwa, dawne wierzenia przodków i postać Żyda Wiecznego Tułacza, wrodzonej mądrości człowieka, który – zmuszony do niekończącej się wędrówki po świecie – kontempluje jego rozwój i upadek.

Paweł Wakuła, opowiadając ustami Bjørna o Miklagrodzie, snuje opowieść o centrum świata, którego los wkrótce będzie przesądzony. Siły napędzane polityczną kalkulacją i ścierającymi się religiami, bez ustanku dążą do przemian, pozostawiając po sobie spaloną ziemię.

Czy w kolejnym tomie odkryjemy tajemnicę starego wikinga, ukrywającego się na mglistej Lindisfarne? Co czeka opata ze zrujnowanego klasztoru? Ile jeszcze opowieści wysłuchają mnisi na zapomnianej przez Boga i ludzi wyspie? Czekam na tę książkę z niecierpliwością.

Tagi: bóg