Rudowłosa
Orhan Pamuk

Niewielu znajdziemy znanych i cenionych na świecie tureckich pisarzy. A jeśli tę listę zawęzić do tureckich laureatów Literackiej Nagrody Nobla, zbiór będzie wynosił jedną osobę. Mowa o autorze m. in. Śniegu, Nazywam się Czerwień czy Białego zamku, który w 2006 roku został uhonorowany najbardziej prestiżowym wyróżnieniem w literackim świecie. Pisarz ten jest także oficerem Orderu Narodowego Legii Honorowej. Wychował się w zamożnej rodzinie tureckich intelektualistów; studiował architekturę oraz dziennikarstwo, chociaż w żadnym z tych zawodów nie pracował. Od kiedy skończył 23 lata, zajmował się tylko pisaniem. Przez wielu jest uznawany za komentatora społeczeństwa, ale sam nie uważa, by specjalnie skupiał się na polityce i przemianach społecznych. Słynie z nieortodoksyjnego podejścia do religii; opowiada się za integracją Turcji z Zachodem i jako pierwszy muzułmański pisarz potępił fatwę nałożoną przez Ajatollaha Chomeiniego na Salmana Rushdiego. Orhan Pamuk urodził się w Stambule i właśnie w tym mieście i w jego dawnych okolicach pisarz umieścił akcję swej najnowszej powieści zatytułowanej Rudowłosa.

Głównym bohaterem opowieści oraz jej narratorem jest Cem Çelik, chłopak pochodzący z inteligenckiej stambulskiej rodziny. Książka rozpoczyna się w połowie lat osiemdziesiątych XX wieku, kiedy to kilkunastoletni Cem decyduje się podjąć podczas wakacji pracę w roli pomocnika mistrza studniarza Mahmuta. Jak się okazuje, kilka tygodni spędzonych w podstambulskiej miejscowości Öngören wpłyną na całe przyszłe życie Cema. Chłopak dorastający bez obecności ojca, który przebywał w więzieniu jako więzień polityczny, a później musiał ukrywać się przed władzami, dostrzega w mistrzu Mahmucie silny męski wzorzec. Studniarz staje się dla młodzieńca, „panicza” z inteligenckiego domu, nie tylko pracodawcą, ale po trosze nauczycielem i ojcem. Przebywając w miasteczku, Cem przeżywa pierwszą wielką namiętność, zakochując się w dwukrotnie od siebie starszej kobiecie o pięknych rudych włosach. Wszystko zostaje jednak nagle i brutalnie przerwane, a chłopak wraca w pośpiechu do Stambułu i kontynuuje naukę.

Rudowłosa została podzielona przez Pamuka na dwie części. W pierwszej poznajemy historię z młodości głównego bohatera. Część druga natomiast opowiada o jego dalszych losach i przemyśleniach, dotyczących tamtych paru tygodni. Praca przy budowie studni, więź z mistrzem Mahmutem i silne uczucie do Rudowłosej naznaczyły całe późniejsze życie Cema. Mężczyzna, który odniósł sukces zawodowy i trwa w udanym związku, obsesyjnie wraca do dawnych wydarzeń, rozmyślając nad ich znaczeniem. Pamuk w swej powieści odwołuje się do motywów z tragedii antycznej i starodawnych podań i eposów Wschodu, łącząc te dwie tradycje i konfrontując je ze sobą. Całość historii została misternie wykuta, prowadząc czytelnika powoli, metr po metrze w głąb, aż do samego źródła; przypomina to budowanie studni, mozolne i niełatwe zadanie, które jednocześnie przynosi wiele satysfakcji i wielką nagrodę w przypadku odnalezienia wody. Mistrz Mahmut powtarzał ciągle Cemowi, by ten zaufał swemu mistrzowi i pracował. Tak samo czytelnik powinien zaufać pisarzowi i czytać, by dotrwać do końca opowieści.

Powieść Pamuka przypomina mi książki w starym stylu, pozbawione efektownych zwrotów akcji i akrobacji językowych. Akcja rozwija się w Rudowłosej niespiesznie, a język pozostaje dostojny i piękny, a mimo to nie wydaje się sztuczny. Turecki noblista po mistrzowsku buduje napięcie, dając odbiorcy czas na oddech i rozmyślania. Dodatkowo w tle można dojrzeć zmiany, jakie zaszły na przestrzeni lat w Stambule, mieście na granicy Wschodu i Zachodu, które rozrosło się do niebotycznych rozmiarów, pochłaniając dawne prowincje. Czytanie prozy Pamuka jest erudycyjną przygodą, dzięki której możemy zajrzeć w głąb siebie. Polecam wszystkim bardzo gorąco lekturę Rudowłosej, nie powinniście się czuć zawiedzeni.

Informacje dodatkowe o Rudowłosa:

Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Data wydania: 2017-08-17
Kategoria: Literatura piękna
ISBN: 9788308063859
Liczba stron: 256
Tytuł oryginału: Krmz Saçl Kadn
Język oryginału: turecki
Tłumaczenie: Piotr Kawulok
Ilustracje:Orhan Pamuk /Mehmet Ulusel/Marek Pawłowski
Dodał/a opinię: Monika Piotrowska-Wegner