Rudowłosa
Orhan Pamuk

MIŁOŚĆ I ŚMIERĆ

Do popularnych w ostatnim czasie tworów tureckich podchodzę z wielką ostrożnością. Nie ma się w końcu co oszukiwać, pozbawione wszelkich wartości seriale z tego kraju, które zalały nasz rynek, zapełniając lukę, jaka pozostała po popularnych niegdyś, acz równie beznadziejnych brazylijskich telenowelach, sprawiły, że księgarskie półki aż uginają się od tandetnych czytadeł stamtąd pochodzących. Na szczęście Orhan Pamuk „Rudowłosą” po raz kolejny pokazuje, że tureccy twórcy mają także do zaoferowania ambitne, poruszające emocjonalnie i intelektualnie, znakomicie napisane dzieła warte polecenia każdemu.

Lata 80. XX wieku. Nastoletni Cem mieszka samotnie z matką. Jego ojciec znikał już wcześniej, w opresyjnym świecie nie jest o to trudno, jednakże tym razem wszystko wskazuje na to, że zniknął już na dobre. Dlatego też chłopak chce zadbać o swoje życie i przyszłość i zanim pójdzie na studia, zarobić trochę pieniędzy. Zaczyna pracować w księgarni, potem u wuja, szybko jednak zostaje „podkupiony” przez mistrza Mahmuta zajmującego się kopaniem studni. U niego w dziesięć dni zarobi więcej, niż w dotychczasowym miejscu w dwa miesiące. Udaje mu się ubłagać matkę, dopełnić formalności i zaczyna nowe zajęcie. Nie wie jeszcze jak bardzo odmieni jego życie. Przekopując wraz z mistrzem jałową działkę, zaczyna nawiązywać z nim relację przypominającą tą, między ojcem a synem. Opowiadają sobie różne historie, poznają się, chłopak zaczyna uczyć się życia, dojrzewać. Wtedy na jego drodze pojawia się tajemnicza Rudowłosa. Zauważona przypadkiem piękna kobieta staje się wręcz obsesją chłopaka, dominuje jego myśl, kiedy w końcu znów udaje mu się ją spotkać, a potem ląduje z nią w łóżku, mimo iż ta jest mężatką, a ze względu na wiek mogłaby być także jego matką, świat chłopaka zmienia się nie do poznania. To wszystko jednak doprowadza do tragedii, przed którą Cem będzie musiał uciekać…

„Rudowłosa” Orhana Pamuka to powieść, która pod wieloma względami przypomina mi tragikomiczne dzieła Johna Irvinga, w szczególności znakomitą „Ostatnią noc w Twisted River”, której wątkiem przewodnim staje się ucieczka od popełnionej przypadkiem zbrodni, a także „erotyczne” dokonania Philipa Rotha. Obaj autorzy rozliczają się z męską seksualnością i z sentymentalnym uwielbieniem zanurzają się w okres dojrzewania, kształtowania się charakteru i całego życia, jednocześnie nie zapominając o goryczy codzienności. Podobnie do tematu podchodzi Orhan Pamuk. To, co opisuje jest proste, życiowe, wręcz szare. Życie bohaterów jest jak kopanie przez nich studni na jałowej ziemi, gdzie pozornie nie dzieje się nic. Cała siła „Rudowłosej” opiera się jednak nie na zdarzeniach, a tym, w jaki sposób zostały ukazane. I jakim stylem wszystko zostało podane.

A właśnie sposób i styl są u Pamuka czymś wspaniałym. Niby proste, niby takie delikatne, wspomniany już Irving potrafił przecież praktycznie o niczym rozpisać się na kilkadziesiąt stron, a jednak pełne, treściwe i satysfakcjonujące każdego czytelnika spragnionego dobrej literatury. Szkoda jednak, że nie genialnej. „Rudowłosa” miała ku temu potencjał, powstała jednak powieść dobra. Nawet bardzo. Tylko tyle i aż tyle. Cieszę się jednak, że ją przeczytałem i polecam Waszej uwadze, bo jest tego warta. Premiera już 17 sierpnia.

Recenzja opublikowana na moim blogu: http://ksiazkarnia.blog.pl/2017/07/24/rudowlosa-orhan-pamuk/

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Niewielu znajdziemy znanych i cenionych na świecie tureckich pisarzy. A jeśli tę listę zawęzić do tureckich laureatów Literackiej Nagrody Nobla, zbiór będzie wynosił jedną osobę. Mowa o autorze m. in. Śniegu, Nazywam się Czerwień czy Białego zamku, który w 2006 roku został uhonorowany najbardziej prestiżowym wyróżnieniem w literackim świecie. Pisarz ten jest także oficerem Orderu Narodowego Legii Honorowej. Wychował się w zamożnej rodzinie tureckich intelektualistów; studiował architekturę oraz dziennikarstwo, chociaż w żadnym z tych zawodów nie pracował. Od kiedy skończył 23 lata, zajmował się tylko pisaniem. Przez wielu jest uznawany za komentatora społeczeństwa, ale sam nie uważa, by specjalnie skupiał się na polityce i przemianach społecznych. Słynie z nieortodoksyjnego podejścia do religii; opowiada się za integracją Turcji z Zachodem i jako pierwszy muzułmański pisarz potępił fatwę nałożoną przez Ajatollaha Chomeiniego na Salmana Rushdiego. Orhan Pamuk urodził się w Stambule i właśnie w tym mieście i w jego dawnych okolicach pisarz umieścił akcję swej najnowszej powieści zatytułowanej Rudowłosa.

Głównym bohaterem opowieści oraz jej narratorem jest Cem Çelik, chłopak pochodzący z inteligenckiej stambulskiej rodziny. Książka rozpoczyna się w połowie lat osiemdziesiątych XX wieku, kiedy to kilkunastoletni Cem decyduje się podjąć podczas wakacji pracę w roli pomocnika mistrza studniarza Mahmuta. Jak się okazuje, kilka tygodni spędzonych w podstambulskiej miejscowości Öngören wpłyną na całe przyszłe życie Cema. Chłopak dorastający bez obecności ojca, który przebywał w więzieniu jako więzień polityczny, a później musiał ukrywać się przed władzami, dostrzega w mistrzu Mahmucie silny męski wzorzec. Studniarz staje się dla młodzieńca, „panicza” z inteligenckiego domu, nie tylko pracodawcą, ale po trosze nauczycielem i ojcem. Przebywając w miasteczku, Cem przeżywa pierwszą wielką namiętność, zakochując się w dwukrotnie od siebie starszej kobiecie o pięknych rudych włosach. Wszystko zostaje jednak nagle i brutalnie przerwane, a chłopak wraca w pośpiechu do Stambułu i kontynuuje naukę.

Rudowłosa została podzielona przez Pamuka na dwie części. W pierwszej poznajemy historię z młodości głównego bohatera. Część druga natomiast opowiada o jego dalszych losach i przemyśleniach, dotyczących tamtych paru tygodni. Praca przy budowie studni, więź z mistrzem Mahmutem i silne uczucie do Rudowłosej naznaczyły całe późniejsze życie Cema. Mężczyzna, który odniósł sukces zawodowy i trwa w udanym związku, obsesyjnie wraca do dawnych wydarzeń, rozmyślając nad ich znaczeniem. Pamuk w swej powieści odwołuje się do motywów z tragedii antycznej i starodawnych podań i eposów Wschodu, łącząc te dwie tradycje i konfrontując je ze sobą. Całość historii została misternie wykuta, prowadząc czytelnika powoli, metr po metrze w głąb, aż do samego źródła; przypomina to budowanie studni, mozolne i niełatwe zadanie, które jednocześnie przynosi wiele satysfakcji i wielką nagrodę w przypadku odnalezienia wody. Mistrz Mahmut powtarzał ciągle Cemowi, by ten zaufał swemu mistrzowi i pracował. Tak samo czytelnik powinien zaufać pisarzowi i czytać, by dotrwać do końca opowieści.

Powieść Pamuka przypomina mi książki w starym stylu, pozbawione efektownych zwrotów akcji i akrobacji językowych. Akcja rozwija się w Rudowłosej niespiesznie, a język pozostaje dostojny i piękny, a mimo to nie wydaje się sztuczny. Turecki noblista po mistrzowsku buduje napięcie, dając odbiorcy czas na oddech i rozmyślania. Dodatkowo w tle można dojrzeć zmiany, jakie zaszły na przestrzeni lat w Stambule, mieście na granicy Wschodu i Zachodu, które rozrosło się do niebotycznych rozmiarów, pochłaniając dawne prowincje. Czytanie prozy Pamuka jest erudycyjną przygodą, dzięki której możemy zajrzeć w głąb siebie. Polecam wszystkim bardzo gorąco lekturę Rudowłosej, nie powinniście się czuć zawiedzeni.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

Orhan Pamuk to wybitny turecki pisarz, laureat Nagrody Nobla. 17 sierpnia 2017 roku nakładem Wydawnictwa Literackiego, które ma wyłączność na wydawanie książek autora, ukaże się najnowsza powieść ,,Rudowłosa."

Turcja, okolice Stambułu, 1985 rok. Licealista Cem, aby zarobić na czesne podejmuje pracę u mistrza Mahmuta, który zajmuje się kopaniem studni. Mahmut należy do ostatniego pokolenia przedstawicieli tego zawodu i cieszy się wielkim uznaniem. Mężczyźni kopią z mozołem studnię, a w chwilach odpoczynku opowiadają sobie historie. Cem chcąc wprawić mistrza w zakłopotanie przedstawia mu opowieść o greckim królu Edypie, który zabił własnego ojca i ożenił się z matką nie będąc świadomy pokrewieństwa. Myśli ,,panicza" zaprząta Rudowłosa piękność, która jest aktorką w wędrownym teatrze. Podczas kopania studni w wyniku nieuwagi Cema dochodzi do wypadku. Przerażony chłopak zamiast sprowadzić pomoc pakuje się w pośpiechu i ucieka, by nie aresztowano go o nieumyślne spowodowanie śmierci.

Relacje Mahmuta z Cemem przypominają relacje ojca z synem oraz mistrza z uczniem. Ojciec Cema przyzwyczajony był do zachowywania politycznych sekretów i nigdy nie wtajemniczał syna w ważne sprawy, a do tego często znikał bez słowa. Mistrz przeciwnie, zanim podjął decyzję dzielił się swoimi spostrzeżeniami i przemyśleniami z Cemem, dlatego od razu spodobał się młodzieńcowi. Podobały mu się czułość i bliskość, troska i zainteresowanie jakich nigdy nie zaznał od ojca. Mistrz miał swojego pomocnika edukować i chronić, gdyż ostatecznie miał mu przekazać swój zawód jakby w spadku. Uczeń miał słuchać mistrza i podporządkować mu się. Mahmut nauczył się fachu od swojego ojca i choć Cem był tylko jego pomocnikiem, to traktował go jak syna, którego nigdy nie miał. Mistrz Mahmut opowiada pouczające historie, uczy Cema różnych rzeczy i zwraca mu uwagę, że jeśli pomocnik studniarza nie jest uważny, to może doprowadzić do kalectwa lub śmierci tego, który schodzi do studni. Ostrzeżenia jednak nie zapobiegają tragedii.

Orhan Pamuk doskonale pokazał, jak pierwsze młodzieńcze zauroczenia mogą wpłynąć na całe dorosłe życie. Cem zauważa na ulicy piękną rudowłosą dziewczynę, która roztacza wokół siebie niezwykłą, uwodzicielską aurę, a do tego czule się uśmiecha. Nie może o niej zapomnieć, fantazje o niej napawają go optymizmem. Choć prawie nic o niej nie wie, to czuje, że ją kocha. Rudowłosa sprawia, że Cem poznaje bardziej siebie i dowiaduje się, czym jest szczęście z kobietą.

Autor dobrze przedstawił uczucia targające Cemem. Po wypadku i ucieczce przepełnia go poczucie winy, ale wmawia sobie, że nie ma w nim zła. Udaje, że nic się nie stało i powtarza to tak często, aż sam prawie w to wierzy. Wraca do matki, kolegów i nauki, ale obrazy z wypadku powracają co jakiś czas. Jak mógł zostawić swojego mistrza na pewną śmierć na dnie studni? Powoli zaczyna zdawać sobie sprawę, że mistrz i studnia będą aż do śmierci powracać w jego myślach, a przez to uniemożliwią mu doznawanie szczęścia z przeżywania zwykłego życia.

Studnia jest metaforą w powieści. Im głębiej ją się kopie, tym więcej można z niej wydobyć ukrytych pod ziemią rzeczy. Podobnie jest z duszą człowieka, która skrywa najczarniejsze myśli, przeżycia, czyny. Cem zachował się jak książę Edyp, który zabił własnego ojca, ożenił się z matką i miał z nią dzieci. Dawne opowieści, legendy i baśnie wpływają na losy bohaterów ,,Rudowłosej". Przeznaczenie wisi nad ich głowami. Życie naśladuje legendę.

,,Rudowłosa" to powieść mała objętościowo, ale bogata w treści. Zdrada, poczucie winy, poszukiwanie sensu życia i odpowiedzi na nurtujące pytania, płomienny romans i historia rodzinna z zaskakującym finałem. To także powieść o konsekwencjach puczu z 1980 roku w Turcji, jej skrajnościach i szybkim rozwoju cywilizacyjnym. Orhan Pamuk napisał kolejną wielowarstwową i uniwersalną powieść, w której każdy odnajdzie coś dla siebie.
https://magiawkazdymdniu.blogspot.com

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

PRZEDPREMIEROWA RECENZJA powieści „Rudowłosa” Orhana Pamuka – książka ukaże się 17. sierpnia 2017 r. nakładem Wydawnictwa Literackiego Na nową powieść Orhana Pamuka czekałam z niecierpliwością. Lektura „Rudowłosej” okazała się ucztą duchową na najwyższym poziomie. I tylko o jedno mam żal do autora – 313 stron to zdecydowanie za mało! Akcja zaczyna się w latach 80. minionego stulecia i obejmuje kolejne trzy dekady. Niedaleko Stambułu kilkunastoletni Cem marzy o karierze pisarza. Postanawia zapracować na studia, pomagając przy kopaniu studni. Pracuje ze starym człowiekiem, zwanym Mistrzem, który zna wiele interesujących historii. Opowiadanie ich urozmaica bohaterom czas i prowokuje do długich rozmów, które z czasem zamieniają się w dyskusje. Gdy młodzieniec przywołuje mit o Edypie, do spokojnej dotąd atmosfery wkrada się niepokój. Potęguje go poznanie pięknej aktorki o rudych włosach. Jej postać sprawia, że chłopak nie potrafi na niczym się skupić, przez co staje się sprawcą tragedii. Dramatyczne wydarzenia, do jakich doprowadza, ścigają go przez kolejne trzydzieści lat, by ostatecznie doprowadzić do niezwykle zaskakującego finału. To w wielkim skrócie akcja powieści. Jej treść można interpretować na różnych poziomach. Na pewno jest to pełna emocji opowieść o wielkiej miłości i namiętności, pełnej tajemnic, niedopowiedzeń i niespodzianek. To również historia relacji między uczniem i mistrzem, synem i ojcem. W kontekście opowieści o Edypie kwestia ta nabiera nowych znaczeń, przewija się przez całą powieść, wciąż ukazując mit w różnym świetle. Tragedia Sofoklesa pełni tu również rolę kulturotwórczą – bohater porównuje jej treść z innymi utworami o podobnej tematyce, przywołując przede wszystkim ważną dla Turków „Księgę królewską”, w której losy ojca i syna zostają odwrócone. Narrator wiele razy podkreśla, że dawne opowieści, legendy i mity wciąż żyją w zbiorowej pamięci, lecz nabierają nowych, współczesnych znaczeń, jakby nakładały na siebie kostium dostosowany do danej epoki. W tradycji Orientu sztuka opowiadania pełni szczególną funkcję, która w „Rudowłosej” jest wyeksponowana i nobilitowana w różnych sytuacjach. Odgrywa ona również bardzo ważną rolę w zakończeniu powieści, każąc czytelnikowi spojrzeć na jej treść z zupełnie innej perspektywy. Tak jak w większości powieści Pamuka, do głosu dochodzą tu relacje między Wschodem i Zachodem. Autor nie skupia się jednak jedynie na kontrastach, różnicach kulturowych i religijnych, pokazuje także wzajemne inspiracje i uniwersalne problemy, które na przykład pojawiają się w literaturze oraz pradawnych opowieściach. Bardzo oryginalnie ukazana została w powieści metafora studni. Bohaterowie kopiąc ją, dosłownie schodzą coraz niżej, pod ziemię, jednak im głębiej muszą się zapuszczać, tym bardziej zacieśniają się więzi między nimi. Im ciemniej robi się na dole, tym bardziej komplikują się myśli dojrzewającego Cema, a jednocześnie dowiaduje się on coraz więcej o świecie i rządzących nim prawach. Niebagatelną rolę odgrywa tu także związany ze studnią motyw poszukiwania - mistrz i jego uczeń szukają nie tylko wody, ale i odpowiedzi na nurtujące ich pytania. Tak jak wspomniałam, powieść można odczytywać na różnych poziomach i w różnych kontekstach. Jest ona tak bogata i daje tak wiele do myślenia, że każdy ma szansę znaleźć w niej coś dla siebie. Każdy wrażliwy czytelnik na pewno doceni też piękno i bogactwo języka, którym Pamuk posługuje się w mistrzowski sposób. BEATA IGIELSKA

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

To druga książka Pamuka w mojej karierze czytelniczej i kolejna, która bardzo mi się podobała. Niby to żadna wielka historia, a jednak Pamuk ma w sobie ten dar, że potrafi pisać emocje. Potrafi też pisać subtelności, to, co niezauważalne gołym okiem i to, co należy do głębszych warstw istnienia. I mam wrażenie, że pisze to z lekkością i swobodą, w sposób zupełnie naturalny. Co do samej opowieści, początkowo nie wydała mi się ona ciekawa, ale z każdą kolejną stroną autor otwierał przede mną kolejne wrota i pozwalał zajrzeć głębiej w zawiłości relacji międzyludzkich. Lektura "Rudowłosej" była dla mnie dużą przyjemnością i z pewnością nie ostatnią tego pisarza.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

,,Rudowłosa" jest moim pierwszym spotkaniem z twórczością tureckiego Noblisty. Powieść ta podczas lektury jest mocno niejednoznaczna. Poznajemy w niej historię nastoletniego Cema, który wkraczając w czas dorastania szuka swojego miejsca na świecie oraz swojej tożsamości, której identyfikacja opiera się na relacji z ojcem, a raczej jej braku... Dla chłopaka odpowiednikiem ojca staje się mistrz studniarski Mahmut, u którego młodzieniec podejmuje wakacyjną pracę, jako pomocnik.

Pierwsza część niniejszej opowieści przepełniona jest różnego rodzaju baśniami, mitami i legendami, które nieustannie towarzyszą bohaterom na tle ich codziennej egzystencji. W związku z powyższym ten fragment książki toczy się dosyć leniwie i jest bardzo statyczny, chociaż oczywiście nie brak w nim emocjonalnych przeżyć Cema, który doświadcza w tym czasie pierwszej, młodzieńczej miłości do sporo starszej od siebie aktorki teatralnej, nazywanej przez wszystkich Rudowłosą.

Końcówka pierwszej odsłony i druga część opowieści to czas, w którym historia ta zdecydowanie nabiera tempa, a początkiem tego przyspieszenia są pewne dramatyczne wydarzenia, o których dowiecie się z książki.

W toku wykreowanej przez Pamuka historii śledzimy dalsze koleje losu dorosłego już Cema, jego udane życie rodzinne oraz imponującą zawodową karierę. Jednak przeszłość wciąż powraca do mężczyzny niczym echo nie dając o sobie zapomnieć. Kolejne wydarzenia rzucają coraz to nowe światło na całą misterną opowieść dając przy tym czytelnikowi ogromnie szerokie pole do różnorodnych refleksji oraz zaskakując odbiorcę złożonością wzajemnych relacji i powiązań bohaterów.

Trzeci fragment powieści to opowieść samej Rudowłosej, dla której przygoda z Cemem okazała się brzemienna w skutkach... Perspektywa staje się więc po raz kolejny całkowicie inna.

Lektura tej książki była dla mnie interesującym doświadczeniem i niewykluczone, że kiedyś sięgnę jeszcze po twórczość tego autora. Jest to opowieść o dorastaniu, samotności, tęsknocie, potrzebie posiadania korzeni oraz relacji na linii ojciec-syn. Orhan Pamuk wyraziście pokazał też, co może się wydarzyć, gdy takiej relacji z różnych powodów zabraknie. Znajdujemy również odniesienia do wielu pewnego rodzaju uniwersalnych prawd, które nie od dziś mają wpływ na życie jednostki ludzkiej.

Jeśli szukacie lektury oryginalnej, refleksyjnej, ale również takiej, w której nie brakuje targających człowiekiem różnorodnych odczuć i emocji to myślę, że ,,Rudowłosa" przypadnie Wam do gustu.

* https://www.facebook.com/Ksiazkowoczyta *
https://ksiazkowoczyta.blogspot.com/2022/03/rudowosa-intrygujace-tchnienie-orientu.html

(Kliknij aby rozwinąć opinię)

W pełni zasłużony Nobel. Orhan Pamuk należy do tego gatunku pisarzy, którzy choćby przez sto stron pisali o kopaniu studni, to czyta się to z przyjemnością. Współczesna literatura w starym dobrym stylu.
Niby prosta fabuła, a jednak zaskakuje, zwłaszcza zakończenie, którego, pomimo naszej pewności, że się domyślamy, okazuje się, że jednak nie sposób całkiem odgadnąć. Duży plus za pomysł na narrację (dlatego tak ważne jest, by wydawnictwo wiedziało, co wydaje i, by projekt okładki współgrał z treścią).
Motyw ojca i syna jest tym głównym, spaja mity i legendy z realnymi przeżyciami bohaterów, jest też swoistą samospełniającą się przepowiednią. Obecny - Nieobecny - Oprawca - Ofiara - Świadomy - Nieświadomy - Winny - Niewinny: Ojciec i Syn w jednym. Taki, który pragnie kochać i taki, który pragnie być kochanym, ale znajduje się w szponach destrukcyjnych emocji i motywacji: strachu, nieufności, wyrzutów sumienia, obsesji rozgrzeszenia i zrozumienia czym jest przeznaczenie.
Do tego motyw przemijania, przemian na przestrzeni lat, co zazwyczaj bardzo mnie porusza emocjonalnie.

(Kliknij aby rozwinąć opinię)