Ludzkie zoo. O wystawianiu ludzi na pokaz
Joanna Zaręba

Czy domyślacie się, o kim jest ta książka? O ludziach, z których natura zakpiła. Można ich zaliczyć zarówno do grona dziwolągów, jak i bardzo skrzywdzonych przez los. Część z nich potrafiła swoją inność wykorzystać i czerpać z tego profity. Ale byli też tacy, którzy bardzo odczuli swoją deformację i cierpieli przez całe życie. Zerknij do środka, a przekonasz się, kogo Joanna Zaręba wybrała na bohatera swojej lektury i komu poświęciła więcej uwagi …

Książka "Ludzkie zoo. O wystawianiu ludzi na pokaz" Joanny Zaręby to dogłębna analiza historyczna i społeczna, która bada zjawisko "ludzkich zoo" — wystaw, w których ludzie, głównie przedstawiciele różnych kultur, byli pokazywani jako obiekty do oglądania przez publiczność. To temat, który rzuca światło na mechanizmy wykluczenia, dehumanizacji i dominacji, które miały miejsce, zwłaszcza w XIX i XX wieku.

Zaręba przygląda się początkom zjawiska "ludzkich zoo", które były popularne w Europie i Stanach Zjednoczonych. Wystawy te miały miejsce na różnych imprezach, takich jak wystawy światowe czy jarmarki. Ludzie różnych ras i kultur, często przedstawiciele rdzennych ludów Afryki, Azji czy Oceanii, byli zatrudniani do tego, by żyć w klatkach lub specjalnie przygotowanych przestrzeniach, gdzie byli oglądani przez tłumy. Często byli oni traktowani jako "żywe eksponaty", mające ilustrować "dzikość" czy "prymitywizm" ich kultur, co było wykorzystywane do potwierdzenia ówczesnych, rasistowskich teorii na temat wyższości cywilizacyjnej.

Te wystawy były czymś więcej niż tylko formą rozrywki – stanowiły również narzędzie propagandy. Pokazywały wyższość cywilizacji zachodniej i przedstawiały inne kultury jako "inne", "gorsze" lub "dzikie". W ten sposób "ludzkie zoo" miały ogromny wpływ na postrzeganie obcych ras i kultur, wzmacniając stereotypy oraz utrwalając dominację białego człowieka nad innymi.

Choć tradycyjne "ludzkie zoo" zniknęły w XX wieku, Zaręba zauważa, że współczesne społeczeństwo wciąż ma tendencję do "wystawiania" ludzi na pokaz, choć w innych formach. Przykładem mogą być programy telewizyjne, w których uczestnicy, często z różnych grup społecznych, kultur czy środowisk, są poddawani eksperymentom społecznym lub rywalizacjom na oczach widzów. Choć nie ma tu dosłownej klatki czy zoo, mechanizm dehumanizacji i traktowania uczestników jako "żywych eksponatów" pozostaje obecny.

Współczesne media często "wykorzystują" osoby z mniejszości etnicznych, osób o odmiennym wyglądzie, historii czy tożsamości, traktując ich jako coś egzotycznego, "inne". Autorka wskazuje, że choć w dzisiejszych czasach nie chodzi o fizyczne zamknięcie ludzi w klatkach, to wciąż istnieje tendencja do eksponowania różnic w sposób, który utrwala stereotypy, uprzedzenia i społeczne podziały.

Autorka przytacza historie wielu bohaterów, jak chociażby braci syjamskich Changa i Enga, Tomcio Palucha czy Julii Pastrany. Ich historie są tragiczne, smutne i budzące niepokój. Ich inność dziwiła świat, na ich inności zbijano majątki i sławę. Często ich wykorzystywano i traktowano jak niewolników. Było na to społeczne przyzwolenie. Czasami starali się walczyć o swoje prawa, ale często bardzo nieskutecznie.

Historia Julii Pastrany jest jednym z najbardziej jaskrawych przykładów wykorzystania ludzkich ciał w celach rozrywkowych w kontekście "ludzkich zoo". Dziś uznaje się to za tragiczną dehumanizację, pokazującą, jak w przeszłości traktowano ludzi, którzy różnili się od normy fizycznej lub społecznej. Jej historia jest symbolem przemocy symbolicznej i wykorzystywania odmienności w celu zaspokojenia społeczeństwa. Jej życie stało się jednym z punktów odniesienia w debacie na temat etyki w traktowaniu ludzi w różnych kontekstach społecznych, w tym w mediach, cyrkach i innych formach rozrywki.

Ta lektura wywołuje bardzo różne i skrajne emocje. Od oburzenia, poprzez smutek i zdziwienie, niepokój, a kończąc na głębokiej refleksji.

Jeśli cenisz książki, które zmuszają do myślenia i stawiają ważne pytania o współczesne społeczeństwo i jego wartości, to lektura "Ludzkiego zoo" na pewno będzie dla Ciebie wartościowa.

Jednakże, ze względu na dość ciężką tematykę, warto mieć świadomość, że książka może być emocjonalnie trudna, zwłaszcza jeśli niektóre z omawianych historii budzą u Ciebie silne reakcje. Zanim po nią sięgniesz, głęboko się zastanów …

Informacje dodatkowe o Ludzkie zoo. O wystawianiu ludzi na pokaz:

Wydawnictwo: RM
Data wydania: 2025-01-22
Kategoria: Popularnonaukowe
ISBN: 9788381519366
Liczba stron: 264
Dodał/a opinię: Małgosia Brzeska