Szczepić czy nie szczepić? Fragment książki „Szczepienia. Odkrycia medyczne, które zmieniły świat"

Jeszcze sto lat temu błonica, krztusiec czy polio zbierały wśród dzieci śmiertelne żniwo. Dziś większość z tych chorób została wyeliminowana. Dlaczego mimo to neguje się skuteczność szczepionek? Jaka była droga do jednego z najważniejszych odkryć w dziejach medycyny?

David Isaacs przedstawia pełną dramatyzmu historię szczepień. Pisze o rozpaczliwej walce z chorobotwórczymi mikrobami, działaniach prowadzonych metodą prób i błędów oraz tragicznych skutkach epidemii. To także opowieść o zaciętej rywalizacji między wybitnymi naukowcami, a przede wszystkim o sukcesie, którym jest zbiorowa odporność. Odnosząc się do coraz silniejszych ruchów antyszczepionkowych, autor weryfikuje ich argumenty, analizuje mity narosłe wokół immunizacji i przedstawia konsekwencje zaniechania powszechnej wakcynacji.

Do lektury książki Davida Isaacsa Szczepienia. Odkrycia medyczne, które zmieniły świat zaprasza Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. W ubiegłym tygodniu na naszych łamach mogliście przeczytać premierowy fragment książki Szczepienia. Dziś czas na kolejną odsłonę tej historii:

Kiedy ostatnio dyżurowałem pod telefonem, poproszono mnie przyjazd do niemowlęcia znajdującego się w krytycznym stanie z powodu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych: dziecko miało wysoką gorączkę, drgawki i wystąpił u niego wstrząs septyczny. Ostatecznie przeżyło, ale wszystko wskazywało na to, że skutkiem infekcji będzie trwałe spastyczne porażenie mózgowe.

Matka niemowlęcia poinformowała jednego z moich młodszych kolegów, że dziecko nie było zaszczepione. Szczepionka przeciw zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych wchodzi w skład rutynowego programu szczepień, co oznacza, że infekcji i spowodowanego nią uszkodzenia mózgu można było niemal z pewnością uniknąć. Matka nieskładnie tłumaczyła zdumionemu młodemu lekarzowi, dlaczego nie uodporniła dziecka przed tą straszną chorobą. Powiedziała, że dziecka jej przyjaciółki ze wspólnoty kościelnej, do której należy, wystąpiła niekorzystna reakcja na szczepionkę, a poza tym niektórzy członkowie jej wspólnoty byli przeciwni szczepieniu dzieci. Nie umiała jasno powiedzieć, czy Kościół, którego częścią jest ta wspólnota, sprzeciwia się oficjalnie szczepieniom, aczkolwiek z tego, co mi wiadomo, nie potępia ich żadne wyznanie chrześcijańskie.

Stanęliśmy wówczas przed kilkoma dylematami etycznymi. Czy powinniśmy byli porozmawiać z matką i wyjaśnić jej, że postępuje bardzo ryzykownie? Moglibyśmy ją wtedy przekonać, że powinna w tej sytuacji zaszczepić swoje niemowlę przeciwko krztuścowi oraz grypie, które mogą być zabójcze dla dziecka z porażeniem mózgowym.  Może udałoby się ją także nakłonić do tego, aby w przyszłości zaszczepiła swoje kolejne dzieci.  I wreszcie taka rozmowa pozwoliłaby nam zorientować się, jak jej wspólnota religijna zapatruje się na szczepienia i moglibyśmy spróbować zmienić jej opinię w tym względzie, nim dojdzie do kolejnej tragedii.

Jednak podejmowanie rozmowy z matką w takiej sytuacji nie było proste, ponieważ nawet jeśli nie przyznawała się do tego głośno, musiała na pewno czuć się winna tego, że decyzja na zawsze zmieniła życie jej dziecka, negatywnie wpływając na przyszłość całej rodziny. Już samo to musiało być dla niej ogromnym brzemieniem.

Trzeba równocześnie powiedzieć, że w takiej sytuacji rodzice często wydają się odsuwać od siebie odpowiedzialność, twierdząc, że infekcja była zrządzeniem losu lub wolą Boga. Niezależnie od późniejszego stanu zdrowia dziecka, rzadko decydują się podać mu szczepionkę, której nie podali wcześniej, być może dlatego, że byłoby to z ich strony przyznaniem się do winy.

Nie jest rolą lekarza wskazywanie ludziom ich winy, ponieważ takie działanie przyniesie prawdopodobnie więcej szkody niż pożytku i jest tym samym wysoce nieetyczne. Ale czy samo podniesienie tematu szczepień w rozmowie z matką oraz wysłuchanie tego, co chce nam powiedzieć, należy traktować jako oskarżenie?

Pojawiają się także inne kwestie etyczne. Piszę książkę na temat szczepień i zastanawiam się, czy przedstawiany tutaj przypadek włączyć do rozdziału poświęconego etycznym aspektom szczepień. Czy nie istnieje ryzyko, że opisując go, zdradzę tożsamość rodziców oraz dziecka i złamię tym samym tajemnicę lekarską, jeśli przed publikacją książki nie uzyskam od nich zgody, by o tym wspomnieć? Czy to, że piszę książkę, ma wpływ na moje podejście do tragicznej sytuacji tej matki i jej dziecka? Innymi słowy, czy nie zachodzi tutaj poważny konflikt interesów?

Słynny grecki lekarz Hipokrates (o którym już wielokrotnie była mowa w tej książce) poświęca tajemnicy lekarskiej osobne miejsce w swojej przysiędze: „Cokolwiek przy leczeniu albo też poza leczeniem w życiu ludzi ujrzę lub usłyszę, czego ujawniać nie można, milczał o tym będę, za świętą tajemnicę to mając”. Pracownicy służby zdrowia mają moralny obowiązek szanowania prawa do prywatności pacjenta oraz zachowywania tajemnicy lekarskiej i ja także mam to na względzie, opisując przypadki przedstawione w tej książce.

Ostatecznie uznaliśmy, że w trakcie tak poważnej choroby dziecka nie będziemy rozmawiali z matką o szczepieniu, aczkolwiek podejmiemy tę kwestię, gdy przyjdzie z dzieckiem na kontrolę.

Książkę Szczepienia. Odkrycia medyczne, które zmieniły świat kupicie w popularnych księgarniach internetowych: