Pasztet z jednorożca czyli co znajdziecie w średniowiecznych książkach kucharskich?

Co powiedzielibyście na obiad złożony z kilkuset dań, w tym tak dziwnych i niecodziennych, jak zupa z kosów czy pasztet z jednorożca? Czy takie dania w ogóle istnieją? A może są jedynie wytworem wyobraźni poety?

Otóż nie. W londyńskiej British Library odkryto zaginioną książkę kucharską, o której było głośno już w średniowiecznych eposach. Jednak dotychczas uważano, że to niemożliwe, aby taka książka w ogóle istniała. Tymczasem, jak się okazuje, przepastne magazyny British Library po raz kolejny zaskoczyły badaczy. Profesor Brian Trump z British Medieval Cookbook Project odnalazł i pokazał światu fascynującą książkę z czasów królowej Filippy z Hainault, żony brytyjskiego króla Edwarda III, panującego na początku XIV wieku. To na jej dworze kucharz Geoffrey Fule stworzył szereg potraw, których skład zadziwiał już w czasach królowej. Nic w tym dziwnego, bo grillowanego z czosnkiem jednorożca trudno sobie wyobrazić.

Przypuszczalnie z tamtych czasów pochodzi także dziecinna wyliczanka, którą Agata Christie wykorzystała w powieści Kieszeń pełna żyta. Mowa w niej o... pieczonych kosach. A brzmi ona tak:

Piosenka za szóstkę, kieszeń żyta i

Zapiekanych w cieście kosów mendle trzy.

Przekrojono ciasto, ptaszków zabrzmiał chór.

Co za pyszne danie na królewski dwór!

Król był w skarbcu, liczył tam pieniądze swe,

Królowa w komnacie bułkę z miodem je.

Służebna w ogrodzie wietrzy ubrań stos,

Wtem przyleciał ptaszek, oddziobał jej nos

Ale książka Fule nie jest najstarszą i nie jedyną średniowieczną książką kucharską, jaką znamy.

Są i starsze, na przykład pochodząca z Andaluzji anonimowa księga z XIII wieku, francuska Enseignements qui enseingnent a apareillier toutes manieres de viandes, z przełomu XIII i XIV wieku, czy pochodząca z ok. 1345 roku niemiecka Ein Buch von guter spise. I o ile dwie pierwsze publikacje zawierają po prostu setki przepisów na dziczyznę i ptactwo, o tyle ostatnia spośród nich zawiera także mnóstwo propozycji zapewne przepysznych i wyszukanych deserów. Na przykład ten, na owocowy dodatek do pszenicznej kaszki gotowanej na mleku:

Przytnij drobne gruszki i podziel na cztery części. I ułóż je w garnku, przykryj garnek ciastem, aby para mogła się wydostać. Następnie przykryj garnek szerokim przykryciem i połóż go na świecących węglach i pozwól mu powoli piec. Potem wyjmij gruszki (z ognia?) I dodaj do nich czysty miód, tyle ile jest gruszki, i ugotuj razem, aby zgęstniały. Możesz farsz zrobić również z jabłek i pigwy, ale do tego należy dodać pieprz.

Medieval Cookbook Project ma w swoich zasobach ogółem prawie czterdzieści zdigitalizowanych  średniowiecznych oryginalnych książek kucharskich. Setki przepisów w nich zawartych jest dzisiaj nie do zastosowania, bowiem nie ma już możliwości nabycia takich składników, jakie są wymagane do opisanych potraw. Ale te zapiski dają nam wyobrażenie tego, co jadano i jak się żyło w średniowiecznych zamkach. To naprawdę intrygująca lektura.