W „Karcie” 65:
II Rzeczpospolita na balu
Doświadczenie zesłania: Kazachstan
Raport Kurta Gersteina
1970/71: przełom w Szczecinie
Puls ulicy – fotografie Białegostoku z lat. 30. XX wieku
W numerze płyta cd z programem do rozliczania PIT. Program dostępny jest także na naszej stronie: http://www.karta.org.pl/pit2010.exe
II RP na balu:
Album zdjęć, plakatów, zaproszeń, etc. przedstawiający, jak bawiła się II Rzeczpospolita.
Na bal! To hasło w II RP nie było przypisane jedynie elitom. W odradzającej się demokracji bawić się mogły i chciały „wszystkie stany”.
Maria Kasprowiczowa w dzienniku:
Osobiste życie człowieka, tak długo tłumione wojną, upominało się o swoje prawa. Nie można było żyć dalej w więzach samozaparcia. Na Zachodzie, gdzie wojna skończyła się dwa lata wcześniej aniżeli w Polsce, reakcja nastąpiła też wcześniej. Szał tańca, potrzeba ogłuszenia się zabawą wybuchły z niepohamowaną siłą. Lwów, 29 marca 1922
Doświadczenie zesłania: Kazachstan
W latach 30. i 40. XX wieku władze sowieckie deportowały do Kazachstanu dziesiątki tysięcy Polaków. Ludzie ci, zmuszeni do życia w ekstremalnych warunkach, dziesiątkowani przez choroby, zimno i głód, mieli jeden cel — przeżyć i wrócić do Polski. Doświadczenia z Kazachstanu opisuje tekst Zbigniewa Pieńkowskiego Pieśń stepowa i listy do rodziny Janiny, Anieli i Wandy Dzierżanowskich z lat 1940–41.
Wanda Dzierżanowska, list z 21 czerwca 1940:
Dostajemy po 30 dkg chleba, 1 litr mleka kwaśnego, tzw. ajranu, rano kipiatok zakropiony mlekiem, w południe zupę mięsną. Oby tak było do końca, a nie gorzej. Okolica śliczna. Rozległa dolina otoczona zewsząd górami, tylko straszne upały. Jesteśmy bardzo poopalani. […] Wszystko byłoby dobrze, tylko okropne komary dokuczają i nie ma na to rady. Nudzić się nie nudzimy, bo zawsze coś jest czy do naprawienia czy do zmajsterkowania. Nie mamy prawie żadnych naczyń oprócz czajnika, aluminiowej litrowej ryneczki i dwulitrowego słoja kamiennego po smalcu — pozostałości dobrych czasów. Śniadania pijemy w puszkach po konserwach, a obiad na raty.
Raport Kurta Gersteina:
W opracowaniach na temat Holokaustu cytowany jest często tzw. raport Gersteina. Jest to z pewnością pierwsza, w ogóle jedna z niewielu relacji z obozu śmierci w Bełżcu, a zarazem jedyne świadectwo złożone przez esesmana, który był świadkiem z wyboru. Raport spisany został w mieście Rottweil w Badenii-Wirtembergii, gdzie obersturmführer SS Kurt Gerstein oddał się w ręce wojsk francuskich. W „Karcie” 65 fragmenty raportu uzupełniony zostały wyimkami listu autora i wypowiedziami świadków tego czasu, którzy znali Gersteina i byli mu bliscy.
Kurt Gerstein (w raporcie):
Próbowałem złożyć sprawozdanie w tej samej sprawie nuncjuszowi papieskiemu w Berlinie. Jednak kiedy dowiedziano się, że jestem żołnierzem, odmówiono dalszej rozmowy, prosząc o opuszczenie ambasady Jego Świątobliwości. Jakich działań przeciwko narodowemu socjalizmowi można oczekiwać od zwykłego obywatela, skoro nawet Zastępca Chrystusa na ziemi uchyla się od podjęcia czegokolwiek, chociaż każdego dnia mordowane są dziesiątki tysięcy, a mnie wydaje się zbrodnią czekać choćby kilka godzin. Nawet nuncjusz w Niemczech nie chciał wysłuchać wiadomości o tym straszliwym łamaniu podstaw nauki Jezusa „Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego”.
1970/71: przełom w Szczecinie:
Przedstawiamy relacje uczestników wydarzeń Grudnia 1970 w Szczecinie. Protest wywołany podwyżkami cen żywności wprowadzonymi z dniem 13 grudnia 1970 rozpoczął się 14 grudnia strajkiem stoczni w Gdańsku i w następnych dniach rozszerzył na kolejne zakłady Trójmiasta. 17 grudnia — w dniu masakry robotników idących do pracy w stoczni gdyńskiej — zamieszki wybuchają także w Szczecinie.
Odnowiony w styczniu 1971 strajk w stoczni szczecińskiej jest nie tylko protestem przeciw propagandowej manipulacji, ale też — wyrazem stanu wrzenia, w jakim po grudniowym wstrząsie znajduje się cały kraj. Dlatego przez władze zostaje potraktowany z całą powagą. Stąd bezprecedensowe, wielogodzinne spotkania I sekretarza z załogami Stoczni im. Adolfa Warskiego w Szczecinie (24 stycznia). Przedstawiamy wybór ze stenogramu spotkania szczecińskiego. Pochodzi on z książki Michała Paziewskiego Debata robotników z Gierkiem. Szczecin 1971 wydanej przez Więź i Stowarzyszenie Archiwum Solidarności.
Puls ulicy — Białystok lat 30. XX wieku:
Przedstawiamy wybór fotografii przedwojennego Białegostoku autorstwa Bolesława Augustisa. Odnaleziona przed kilkoma laty kolekcja pokazuje, wśród wielu obrazów miasta, narastający „nerw” ulicy w drugiej połowie lat 30. XX wieku. W scenach zbiorowych odczytywać można rytm życia społecznego — napięcia polityczne, ideologiczne, religijne... Na ulicę wychodzą różne społeczności Białegostoku.
Zamów „Kartę” przez Internet: ksiegarnia.karta.org.pl
