Książka Tomasza Platy Być i nie być opublikowana przez Wydawnictwo Sic! trafiła już do księgarń!
Być i nie być to pierwsza w polskiej myśli teatralnej tak wyrazista próba uczynienia z dekonstrukcji nie zaledwie punktu odniesienia, lecz zasadniczego horyzontu rozważań o teatrze. Przedmiotem swojej obserwacji autor czyni w pierwszym rzędzie „metafizykę obecności”, strukturę kluczową tak dla teatru, jak dla filozofa dekonstrukcji Jacques`a Derridy. Każdy teatr – twierdzi Plata – lokuje się między dwoma biegunami, między obecnością a nieobecnością. W rezultacie stanowi więc dowód na nieskuteczność roszczeń metafizyki obecności, podważa podział ustanowiony w imię kategorii tożsamości i jednoznaczności. Tę nierozstrzygalność Plata znakomicie analizuje na przykładzie dokonań kontrkulturowych twórców lat 60., spadkobierców Artauda, dla których scena miała być nieodmiennie przestrzenią obecności. Szczególnie przekonująco wypada oglądana tu z zupełnie nowej perspektywy twórczość Jerzego Grotow skiego. Jednak niejednoznaczna gra między obecnością i nieobecnością staje się naprawdę fascynująca dopiero u artystów postmodernistycznych, którzy ponoć zrywali z prymatem obecności i zwracali uwagę głównie na to, co obecność rozprasza, co ją podważa. Tak dzieje się w przypadku słynnej nowojorskiej The Wooster Group.
Czy aktor jest obecny na scenie czy raczej maskuje swoją obecność? A tworzona przezeń postać? Jest czy nie jest? Te pytania wyznaczyły pod koniec XX wieku ważny zwrot w pojmowaniu teatru i performansu. Plata jest jednym z pierwszych, którzy konsekwentnie zadają te pytania w Polsce i wobec rodzimych poszukiwań teatralnych, umieszczając je na tle powszechnym. Bardzo cenna praca.
Tomasz Kubikowski
Tomasz Plata (ur. 1974) – obecnie wykładowca Akademii Teatralnej w Warszawie i redaktor „Magazynu Dziennika”, dawniej twórca słynnego „City Magazine” oraz redaktor pierwszej „Machiny”; pisał również dla „Gazety Wyborczej”, „Dialogu”, „Didaskaliów”. Wydał książki: Andy Warhol w drodze do teatru, Akademia Ruchu oraz Strategie publiczne, strategie prywatne. Teatr polski 1990-2005 (wydanie niemieckie: Öffentliche Strategien, private Strategien. Das polnische Theater 1990-2005).
