Ucieczka od wolności
Erich Fromm

Jak można uciec od wolności? I czemu w ogóle chcieć od niej uciekać? Przecież wydaje się to nielogiczne! Każdy człowiek na przestrzeni wieków chciał być wolny, walczył o wolność, dlaczego zatem mielibyśmy się jej dobrowolnie wyzbywać? A może wolność oznacza w pewnym sensie zbyt wielką liczbę wyborów, których nie jesteśmy w stanie dokonać? A może tylko nam się wydaje, że jesteśmy wolni i żyjemy iluzją dostępnych możliwości?

Erich Fromm to dwudziestowieczny niemiecki filozof, który napisał wiele książek, a „Ucieczka od wolności” była jego pierwszą, która zresztą przyniosła mu szeroką sławę na świecie. W tym dziele Fromm nakreśla, dlaczego człowiek jest gotowy do przystosowywania się do bardzo różnych warunków, które zostają mu narzucone. Są pewne rzeczy, które są w naszym życiu na tyle plastyczne, że możemy je naginać do konkretnej sytuacji, ale są też potrzeby, bez których nie jesteśmy w stanie egzystować zbyt długo, nawet gdybyśmy chcieli (głód, sen). Doskonale zdajemy sobie sprawę, jak bardzo uzależnieni jesteśmy od tych potrzeb i choćbyśmy bardzo nie chcieli, to potrafimy zmieniać swoją naturę w drastyczny sposób, gdy ich zabraknie (wojna, powszechna bieda, głód, obozy pracy).

Erich jest zdania, że człowiek nie potrafi żyć w izolacji, musi współpracować z innymi. Nie chcemy żyć w samotności, za wszelką cenę szukamy swojego miejsca, w którym zostaniemy zaakceptowani i znajdziemy własną świadomość. Stąd wynika nasza potrzeba przynależności do jakiejś grupy społecznej, obojętne czy będzie to jakaś grupa bardziej lub mniej powszechnie akceptowalna. Sami dobrowolnie wyzbywamy się swojej wolności na rzecz akceptacji i odnalezienia własnego miejsca, w którym będziemy mogli spokojnie przeżyć swoje życie.

Trochę smutny jest fakt, gdy zdamy sobie sprawę, że współczesna wolność jest jedynie iluzją tego, do czego dążyły poprzednie pokolenia. Świat ze wszystkimi jego niebezpieczeństwami potrafi być przytłaczający dla jednostki, ale czy to jedyna przyczyna naszej ucieczki od wolności? Fromm wyróżnia wolność negatywną i pozytywną. O ile pierwsza jest dość dostępna (uciekamy od więzi determinujących nasze zachowania), o tyle wolność pozytywna, czyli realizacja swojej osobowości w pełni jest niezwykle trudna do osiągnięcia.

Książka Ericha Fromma jest świetną lekturą dla osób, które chcą zgłębić naturę człowieka, mechanizmy jego postępowania, ujętych w bardzo przystępny i logiczny sposób. Autor często nawiązuje do twórczości innych filozofów, co uzupełnia nam obraz wolności, którą pragnie nam przedstawić. Po lekturze tej pozycji, Czytelnik zaczyna się zastanawiać, które decyzje przez niego podjęte, były tylko iluzją wolności wyboru, a w rzeczywistości zostały mu narzucone z góry. „Ucieczka od wolności” otwiera nowe horyzonty, zmusza do myślenia i pozwala zrozumieć mechanizmy, w których jako jednostka uczestniczymy lub znamy je z historii.